RECENZYA RECENZYA RECENZYA DZIEŁA POD TYTUŁEM: I ,, SŁOWNIK HEBRAYSKI I POKREW: DYALEKTAMI ARAB: CHALD.* I SYRYACKIM, PO KROTCE OBIASNIONY; PRZEZ A. L. CHIARINI ;JĘZYKÓW i starożytności wschód; w król: warsz.־ UNIWERSYT:: profess: etc. Z TEXTU ŁACIŃSKIEGO PRZEŁOŻYŁ P. CHLEBOWSKI W WARSZAWIE NAKŁADEM AUTORA, W DRUKARNI BANKU POLSK: 1829 . (1N 8v0. STR. 259). OBEYMUJĄCA PRZESZŁO SIEDMSET ARTYKUŁÓW KTÓRE WYKAZUIĄ WIĘCEY NIŻ DZIEWIĘĆSET BŁĘDÓW I UCHYBIEŃ w׳wzmiankowanym słowniku już WYKRYTYCH. PRZEZ MIŁOŚNIKA LITERATURY. W WARSZAWIE W DRUKARNI P. BARYCKIECO, PRZY UIICY TRĘBAKIEY POD Nr. 627. 1830 ( . Wstęp do recenzyi Wiek obecny płodny w użyteczne wynalazki i zdarzenia wielkie, nie mało także wydaie utworów równie poślednich iak dziwacznych. Wypadałoby oddać mu sprawiedliwość w tem, że próżniactwo staie się coraz rzadszem, że wszystko prawie, a szczególniey państwo literackie iest teraz w ruchu i czynne; szkoda tylko, że częstokroć zapał udzielania innym, wyprzedza należyte usposobienie siebie samego, słowem, żę to co iest czynne powinno by ieszcze bydź bierne. – Lecz nie gniewaymy się na tych co z tak powszechnego wykraczają prawidła; iakże bowiem oprzeć się duchowi czasu? Iakże się wyrzec śmiałości, która dla umysłó ograniczonych zawsze była pomocą, a teraz piątym że tak powiem iest ich żywiołem? Iakże wreszcie sprzeciwiać się rozporządzeniom Naywyższego, rozporządzeniom niedościgłym i mimowolnie zniewalającym? Wszechwładność twórcza tak mądrze wszystko urządziła, że to co nam się zdaie nieużytecznem, ma częstokroć, acz pośrednio, naywalnieyszy wpływ na sam — 2 — • użytek. Światło bez cieni nie było by wydatne, ani tez dokładność bez ułomności. Starajmy się tylko dochodzić różnicy tego, i prawdziwy stanowić wybór, a korzyść sowita, będzie owocem tego starania. — Cóż nam to zaiste szkodzi, że ten co ledwie stroni smyczka własność poznał, rzępoląc sobie dowolnie, mieni się bydź Orfeuszem! że ów, co ledwie się obeznał farb i pędzla użyciem, gryzinoląc wedle własney fantazyi, clicialby, uchodzić za drugiego Rafaela! że ten trreście, co ledwie pełzać zdoła na równinie proza-iczności, pnie się ku szczytowi parnasu, wolaiąc: i dla mnie tam bluszcz kwitnie! Przyiaciel lndzi znaiomość rzeczy posiadaiący, • patrzy na to wszystko z oboiętnością a nawet z poblażaniem dopóty, dopoki w tem nie spostrzega szkodliwego wpływu na rzeczywistóść i użytek powszechny.— Dostrzegłszy zaś tego, ma sobie za obowiązek głośno się odezwać, wykazać, zbiiać, przekonać i przestrzegać. Nim do rzeczy przystąpię, pozwalam sobie uczynić dwa zapytania, które we względzie ogólnym mogą bydź uwagi godne: Kiedy w wieku naszym dziedzina literacka za buynym popędem ducha czasu, coraz więcey nabiera postaci nierządney rzeczpospolity, i obok rzadkich plonów doyrzałych i użytecznych, tyle wydaie chwastu, tyle niedostałych i szkodzić mogących krzewów; czyli więc do prawdziwey zasługi, dobrych pisarzy udziału, nie inaią także słusznego prawa i ci, co w miarę możności zaymuią się wykazaniem błędów — 3 — x i niedorzeczności w płodach szczególniey naukowych, którym uczący się w dobrey wierze i przez brak do- świadczenia zaufać musi.'! J czyliż podobny stan rzeczy, skoro zawczasu zaradzcze środki zaniedbuią się, nie wróży nam zbliżenia Epoki, w którey krytyka pierwsze w rzędzie naukowym zaymie mieysce, bo będzie nayniezbędnieyszą, nayużytecznieyszą* Będąc miłośnikiem literatury, a przez szczere przywiązanie do szanownych rodaków swoich, pragnąc oddawna, aby im ułatwiona była sposobność poznania ięzyka Hebrayskiego, tego świętego skarbca słowa Bożego i każdemu drogich pomników starożytności, nie mogłem bydź oboiętny na ziawienie się w pierwszey połowie r. b. xiążki pod tyt: ,,Słownik Hebrayski, ułożony z pokrewnemi dyalektami, Arabskim, Chaldeyskim i Syryackim pokrótce obiaśniony przez A. L. Chiarini Professora etc:; z textu Łacińskiego przełożył P. Chlebowski, w Warszawie nakładem Autora. w Drukarni Banku Polsk. 1829. r.” Pierwsze wzruszenie, które sama wiadomość o tern ziawieniu w׳e mnie wznieciła, było uroczysto-lube. Radowałem się że szacowna Literatura narodowa w׳zbogacona została plonem wcale nowym, i świętości znamię na sobie noszącym. Lecz na widok samego tytułu , nietylko że pogrążony zostałem w zadumienie, bo ,trudno mi było poiąć, iak xiążka z 15. do 16. arkuszy składająca się, mieścić w sobie może słownik hebrayski z pokrewnemi dyalektami 3ch ieszeze języków oryentalnych; ale nadfo uderzyła mię zabawna i wcale oryginalna nowość: że osoba ukłacłaiąca słownik Hebraysko-polski, wedle wszelkiego podobieństwa do prawdy, dla nieznaioiności języka Polskiego, wyręczyć sią dała drugiey osobie nieznaiącey języka Hebrayskiego. Ze zaś ieden wynalazek naprowadza częstokroć do wykrycia drugiego, i mnie więc wzmiankowana nowość oryginalna, nasunęła pomysł równie oryginałny. Kiedy wolność lexikograficzna rzekłem do siebie, tak wysokiego iuż doszła stopnia, czy niedała by się ona leszcze wyzey posunąć!, i czyby nie można wykryć sposobu układania słownika tego lubowego ięzyka, albo kilku razem ięzyków, żadnego nawet z nich nie znaiąc! Czyby n. p, osoba C. rodem z Japonii, nie potrafiła ułożyć słownika Chałdeysko-perskiego, choćby tych dwóch ięzyków wcale nie znała; gdyby użyła ku pomocy, słownika Japońsko-Chałdeyskiego, a zarazem osoby B. rodem z Persyi, któraby ięzyka Chałdeyskiego wcale nie, a ięzyk Japoński miernie znała! ' Uwolniwszy się od tak pociesznych myśli i wy- szedłszy z zaduinienia, które, tuszę sobie, każdy po- siadaiący znajomość rzeczy zemną dzieli, postanowiłem przeyść z rozwagą Wspomnioną xiążkę, iak to mówią od deski do deski, dla przekonania się o ile ona odpowiada swoiemu przeznaczeniu, i czy czasem nie należy do rzędu tych, gdzie zasadnicza krytyka, jeżeli nie zupełnego daie mata autorstwu, zniewolić go przynaymniey może do odstąpienia chwilowey zdobyczy, uzurpowaney chwaty. Chcąc oddać prawdzie hołd należyty, wyznaię, że odwaga moia chwiać się zaczęta, gdym czytał wspomnionego słownika przedmowę , w którey Autor usiłuie wykazać wielkie zelety swoiey pracy, a nawet ićy wyższość nad wzór iaki sobie miał obrać.—- Nadto gdym zobaczył artykuł Gazetą Polską Nro 63 z r. b. 1829. obięty, w którym iakiś Pan W. nieszczędząc wyszukanego kadzidła dla wydawcy owey xiążki, wystawia ią iako arcydzieło, za które oświata narodowa Polska winna wdzięczność, — (!!) Niech mi tu wolno będzie nawiasem dodać, żo wzmiankowane dopiero zdanie Pana W. bolesne na mnie uczyniło wrażenie. Westchnąwszy głęboko, zawołałem: przebóg! czy droga każdemu Polakowi literatura oyczysta i oświata narodowa, na tak niskim są stopniu, że przed ladaiakim utworem czołem bić , a przynaymnićy hołd wdzięczności składać mu winny. — Podobnego naydotkliwiey ubliżaiącego i niesprawiedliwego przypuszczenia, ledwie po kreaturze obcey, nam nieżyczliwey spodziewać by się można, ale bynaymniey po rodaku. Takim zapewne iest Pan W,, lecz niech mi wybaczy, ieśli śmiem wynurzyć; iż iego nierozmyślne zgrzeszenie, iest wedle wszelkiego podobieństwa do prawdy, skutkiem nieznaiomości przedmiotu, o którym pisał i nieprzezornego zawierzania czarnemu na białem; a zatem: odpuść mu Panie... bo ..... Dla przekonania zaś szanownych czytelników, że chwilowe zachwianie się odwagi moiey, nie bylo bez powodu acz tylko pozornego, widzę się zniewolony przytoczyć niektóre mieysca, równie z przedmowy, iak z artykułu gazety, o których wyżey mówiłem. Uważaam to wreście za niezbędną potrzebę , ho wyciągi te posłużą W pewnym względzie ku lepszenni poięciu całey recenzyi, szezególniey tym, co języka hebrajskiego nie znaią. Dosłowny wyciąg z przedmowy. ,,Za wzór układu służyło nam dzieło: Vocabularium veteris testamenti hebreo-chaldaicum Ernesta Frederyka Rosenmülera etc: Lecz gdy nietylko imionom własnym ale i pospolitym, a nawet słowom i względnikom przydaiemy znaczenia tak zwane pierwotne, które Rosenmüler opuszczał, a któreśmy naycząściey brali ze słowników Edmunda, Castellego i Geseniusza, żeby samem spojrzeniem widzieć zkąd iaki wyraz pochodzi, przeto słownik nasz 3cią niemal częścią obszernieyszy iest od swego wzoru etc. Za przykładem Rosenmülera, słownik nasz ułożyliśmy alfabetycznie, sposobem Europejskich nie zaś wschodnich narodów, których słowniki zwykle bywaią rodosłowne etc. Zęby iednak przez układ alfabetyczny nie zatrzeć przyrodney cechy orientalnemu językowi, i żeby ci którzy używać będą naszego słownika umieli w potrzebie radzić się słowników rodosłownych, odstąpiliśmy znacznie od układu Rosenmülera, umieszczaiąc pod każdym artykułem tyle pochodnych wyrazów ile ich po pierwotniku, przy zachowaniu alfabetycznego porządku i następnego pochodzenia iednych od drugich, umieścić się dato. Oprócz arabskiego, chaldeyskiego i syryiskiego, szukamy (*) leszcze obiaśnień w perskim, etyopskim talmudycznym i innych ięzykach, a to nayczęściey dla wykazania prawdopodobnego zródla takich wyrazów hebrayskich. które tnaią też sanie litery pierwotne, a żadnego podobieństwa w znaczeniu(**)..״ słownik nasz hebrayski dla młodzieży polskiey przeznaczony, wydaiemy na ‘ widok w sposobie, iakim inne dotąd słowniki ogłoszone były. — ” II wyciąg dosłowny z wzmiankowanego artykułu z Gazety Pol: Nro 63 r. 1829• • ”Wtych dniach wyszedł słownik hebrayski, ułożony z pokrewnemi dyalektami, arabskim, chaldeyskim i syryackim pokrótce obia- (*). Używanie liczby mnogiey przez Autorów znakomitych, nosi na sobie cechę powagi i wielkości; zaś pryez pisarzy niższego rzędu, piętno zarozumiałości, pychy lub chęci figurowania. Lecz Autor w mowie będący tern ochraniać się może od tego zarzutu : że drugiey do swego układu używał osoby, a zatem ma prawo do liczby mnogiey. (״*). Upraszałbym o obiaśnienie tego mieysca; ja bowiem zuayduie ie ciemne i komentarza wymagające. shiony przez A. L. Chiarini iązyków i staroż: Professora etc. Nie wdaiąc się w obszernieyszy wywód etc, powiemy tylko iakim sposobem ułożony iest słownik. Uczeni grammatycy różnili się w układaniu słowników hebrayskich. Jedni układali ie na sposób Europeyski, inni porządkiem alfabetycznym pierwotników (radices) pod które zaciągali wyrazy pochodne. — Pierwszy sposób był dogodnym dla początkujących, którym trudno iest, widząc w piśmie Stem wyraz, wywikłać go z form, zakończeń etc. Drugi był dla znaiących iuż ięzyk, który pod wyrazem radykalnym chętnie widzą rozwinięty szereg pochodnych. X. Chiarini etc w swoim słowniku umiał połączyć dwie rzeczone metody. Każdy wyraz radykalny a ile to być mogło, porównał z dyalektami pokrewnemi, i umieścił niżey alfabetycznie — bliższe pochodne, przy pochodnych zaś w nawiasach pokładał pierwotniki, wytłomaczył imiona własne trudnieysze i złożone co nie we wszystkich znayduiemy Autorach, etc. Przyiaciele narodowey oświaty z radością przyimuiąc ten upominek, oddadzą należną wdzięczność gorliwości uczonego professora za powtórne zbogacenie naszćy literatury. Znaiąc atoli ducha czasu z wżmagaiącym się na okręgu literackim, żywiołem nadkompletnym, o którym wyżey mówiłem, nie dałem się tak szumnemi obietnicami i pochwałami odstrasyć, i oehocza do uikntecznienia przedsięwzięcia przystąpiłem. Gdy zaś pragnę rezultata pracy moiey, które pod sąd bezstronnych znawców oddaię, uczynić iasne i użyteczne, powinienem na sam przód kilka leszcze ogólnych spostrzeżeń i uwag wyłożyć. Pomimo oświadczenia X. Chiariniego, że iako wzór służyła mu praca Pana Rosenmülera pod tyt; Vocabularium veteris testamenti hebraeo-chaldaicums ia iednak z łatwością poznałem, że słownik X. Ch. iest prostym wyciągiem z wyszłego w roku 1823 słownika hebrajskiego uczonego Geseniusza (*), który óbeymuie także dyalekty Arabskie, Chaldeyskie, Syryiskie, etc. etc. O tent niewątpliwem moićm twierdzeniuj sam nawet nieznawca ięzyka Hebrayskiego (aby tylko poznał litery Hebr: i umiał cokolwiek po- niemiecku) dostatecznie przekonać się może. Połączenie 2ch metod, Europeyskiey z wschodnią, t. i. skoiarzenie porządku alfabetycznego bez względu na pierwotne lub pochodne, z wyszczególnieniem na mieyscu rodoslowów (radices), połączenie to, którem się wydawca puszy, a które Pan W. w dobrey wierze, iako nowy wynalazek tegoż, ogłasza, niemniey umieszczenie pochodnych wyrazów po ich pierwotnikach, iest istotną własnością uczonego Geseniusza. Wydawca idąc krok w krok (ale bez nałeżytey uwagi) za Geseniuszem (**) tam tylko wyieżdża (*). Autor miał go przed sobą, sam w przedmowie wyznaie. (**). Liczne i zadziwiaiące dowody tego, znaydzie iesżcze czytelnik w szczegułowey recenzyi. Między innemi prze- 2 10 z Chaldeyczyzną, Arabczyzną, Syryiczyzną it.p., gdzie Geseniusz tymi ięzykami, wyrazy Hebrayskie obiaśnia, porównywa lub z nich wyprowadzić usiłuie. Niema w słowniku X. Ch. ani iednego wyrazu, przy którymby nayinnieysze było odwołanie się do ׳ powyższych ięzyków, skoro Geseniusz o nich zamilczą. Przeciwnie zaś w wielu mieyscach, gdzie uczony Geseniusz te ięzyki przytacza, i w potrzebneni odnoszeniu, nad niemi się rozwodzi, tam X. Ch. bądź przez niechęć, bądź przez inną przyczynę, całkiein ie wypuszcza. Lecz'zdaie się, że podobne przeskoki nietrudne, i inne większe ale tern szkodliwsze nie usprawiedliwiaią, czyiey bądź śmiałości wystawienia niezręcznie zrobionego, wyciągu z cudzey pracy, za produkt własny. Można wprawdzie przez rozważne skrócenie iakiegoś dzieła utworzyć treściwy wyciąg, i ziednać sobie przez to zasługę; lecz niezgrabne obcinanie okresów czyli zasad dzieła naukowego i całkowite opuszczenię rzeczy ważnych, może tylko wydać płód dziwaczny a w naylepszym razie ułomnego karła literackiego. Zostawuiąc światłemu czytelnikowi, bezstronne osądzenie, do którego z tych dwóch rzędów praca o którey tu mowa, słusznie się kwalifikuie (*), upraszam kona się, ie niektóre omyłki drukarskie, co się wcisnęły do słownika Gesen., a które tain w liście omyłek na końcu wydrukowaney, są poprawione , ie te same omyłki drukarskie, Autor nasz przez niewiadomość do swego dzieła przeniósł. (*)• Uwaga. Panu Chlebowskiemu równie w tem mieyscu iak w całey Recenzyi nie ubliża się, ubliżać nie można. 11 aby przy należytein zastanowieniu się nad szczegolową Recenzyią, która się do nader wiclkióy liczby wyrazów rozciąga, nie wypuścił z baczenia ogólnych uwag tak poprzednich iak tu następuiących. Wbrew potrzebie i zwyczaiowi, iaki widzieć się daie w większych lub mnieyszych słownikach jakiegokolwiek bądź ięzyka, nie znayduie się w całym słowniku X. Ch. , żadney, acz tylko sposobem abrew: wzmianki: do którey z części mowy wyraz ten lub ów należy. . rodzaiu przy rzeczownikach (wyiąwszy szczu- plą liczbę), ani nigdzie oznaczenia 2go przypadku. Wyrażenie tego dwoygą iest konieczną potrzebą, szczególniey względem ięzyków wschodnich, gdzie w samem zakończeniu wyrazów , a często w zmianie kropeczki lub kreski, stosunków grammatycznych szukać trzeba. Nie bez żalu i przykrości napotyka się w tym słowniku bardzo liczne błędy i uchybienia w punktacyi wyrazów Hebr: Punktacya Hebr; sktadaiąca się z kropek i znamion, iest bardzo ważną, bo nietylko że ma wielki wpływ na budowę grammatyczną, ale On, co mu Autor przedstawił wiernie zapewnej przetłotnaczył, 1 niemiał uawet żadney Styczności z składem głównych uchybień, które wynikaią|z nieznajomości Hebrayczyzny i zalet lexikogrficz. Owszem wyznać trzeba że Pana Chlebowskiego staranność i trudy w tak ciężkiey materyi podięte, mogłyby bydż bardzo użyteczne przy naleźytey zdatności Autora. nawet bez niey czytać nie można, gdy iedynie kropki i znamiona pod lub nad literami albo obok nich umieszczone, oznaczaią samogłoski. Pierwszym obowiązkiem Lexikografa, iest: należycie wystawić każdy wyraz, który innym ięzykiein oddaie czyli tłóntaczy, Jeżeli zaś zmienia samogłoski takiego wyrazu, wtedy zamiast nauczać czego, wprowadza uczącego się w błąd, i niedorzeczność, Jakżeby n. p. wyglądała zmiana polskiego wyrazu Bóg na Beg, Pan na Piń i t. p? (״), Obcinaiąc Geseniusza szeregi znaczeń wyrazów, X. Ch: kładzie częstokroć przy tym lub owym wyrazie znaczenia mniey używane, a nayważnieysze zamilczą. Podobny nietrafny wybór, iak uiemniey wystawianie z pewnością i precyzyą iakiego znaczenia, które sam Geseniusz za wątpliwe umieszcza, wreście, 6. Nadanie niektórym wyrazom dziwnego i Wrcale fałszywego znaczenia, okazuie wysoki stopień nieznaiomości ięzyka, i niedaie się wybaczyć szczególniey w słowniku dla uczącey się młodzieży ułożonym; bo ią wtrąca w zamęt i błąd, 7. Język Hebrayski którego główną literaturę, pod względem etymologii, stylu i ducha ięzyka, zawiera Pismo święte, koniecznie wymaga, aby obeymuiący go słownik, ieśli ma bydź użytecznym, przytaczał przy każdym prawie wyrazie, dowód z Pisma Stego, czasem nawet kilka dowodów w miarę ilości różnych iednego wyrazu znaczeń. — W niektórych mnieyszych słownikach Hebraysk: dla krótkości, są zamiast wyraźnych przytoczeń, cyframi przynaymniey oznaczone rozdziały i wiersze Pisma Sgo gdzie się wyraz znayduie, i gdzie ma takie lub inne znaczenie. — w słowniku zaś X. Ch. tego wszystkiego nie masz. — Brak ten nie iest także do darowania, ale daleko mniey następuiące wady; 8. Przy wielu wyrazach zapomniał autor o swoiey obietnicy względem właściwego umieszczenia pierwotników (radices). To nieuiszczenie obietnicy spostrzegać się daie przy 3cim iuż wyrazie od samego początku słownika. 9. Język Hebr. ma szczególną własność co do odmiany słów (verba). Liczy on 7 form tak zwanych בִּנְיָנִים Binianim t. i. 1). Kał czyli Paal. 2).NiPhal. 3). Piel. 4). Pyal 5). Hiphil. 6). Hophal. 7). Hithpael, któreto formy oznaczaią stan czynny 6. Nadanie niektórym wyrazom dziwnego i Wrcale fałszywego znaczenia, okazuie wysoki stopień nieznaiomości ięzyka, i niedaie się wybaczyć szczególniey w słowniku dla uczącey się młodzieży ułożonym; bo ią wtrąca w zamęt i błąd, 7. Język Hebrayski którego główną literaturę, pod względem etymologii, stylu i ducha ięzyka, zawiera Pismo święte, koniecznie wymaga, aby obeymuiący go słownik, ieśli ma bydź użytecznym, przytaczał przy każdym prawie wyrazie, dowód z Pisma Stego, czasem nawet kilka dowodów w miarę ilości różnych iednego wyrazu znaczeń. — W niektórych mnieyszych słownikach Hebraysk: dla krótkości, są zamiast wyraźnych przytoczeń, cyframi przynaymniey oznaczone rozdziały i wiersze Pisma Sgo gdzie się wyraz znayduie, i gdzie ma takie lub inne znaczenie. — w słowniku zaś X. Ch. tego wszystkiego nie masz. — Brak ten nie iest także do darowania, ale daleko mniey następuiące wady; 8. Przy wielu wyrazach zapomniał autor o swoiey obietnicy względem właściwego umieszczenia pierwotników (radices). To nieuiszczenie obietnicy spostrzegać się daie przy 3cim iuż wyrazie od samego początku słownika. 9. Język Hebr. ma szczególną własność co do odmiany słów (verba). Liczy on 7 form tak zwanych בִּנְיָנִים Binianim t. i. 1). Kał czyli Paal. 2).NiPhal. 3). Piel. 4). Pyal 5). Hiphil. 6). Hophal. 7). Hithpael, któreto formy oznaczaią stan czynny 14 bierny, niiaki, przechodny (transit.), zaimkowy (recipr) it• d.; nadto odmieniały one czasem same wewnętrzne znaczenie słowa, t. i. iedno i toż samo stowo (verbum) ma czasem w iedney formie znaczenie zupełnie inne, iakie miało w drugiey formie n. p. zrodłoslów עָנה — znaczy w formie ley (tak zwaney Kał) odpowiedzieć, głośno odezwać się', w drugiey zaś formie (Niphał) bydź wysłuchanym, a w 3ey formie (Piel) toż słowo znaczy, upokarzać, dręczyć, zgwałcić. 1 i. Niektóre verba odmieniać się daiy przez wszystkie formy, inne zaś przez kilka albo iednę z tych form. — Niemożna do woli szafować temi formami, ale stałem to iest prawidłem, że każde verbum w tych tylko formach używać wypada, w iakich ono się znaydnie w Piśmie Stem, n. p. słowo שבע przysięgać używa Hebrayczyk w formie bierney, a iednak ma znaczenie czynne. נשבע znaczy przysiągł. O tem ważnein prawidle wie mierny nawet znawca ięzyka Hebr.• Ci, którzy piszy słowniki Hebr.• umieszczały zwykle przy każdym verbum, ilość form przez które to verbum odmieniać się daie, i iakim ono ulega odmianom co do istotnego swego znaczenia. — X. Ch. który uważać musiał że Geseniusz iak każdy inny, nigdy tego nie opuszcza, czuł wprawdzie tę potrzebę (*); (*). Na stronicy VIII, obiasniaiącey abrewiacye iego słownika, formy te sq także wyrażono; iako to. N: znaczy Niphal, P: Piel, H: Hiphil, i t: d. 15 lecz aby i W tym razie popisać się niedokładnością i pogrążeniem uczących się w zamęt wątpliwości i błędów, opuszcza bardzo często przy słowach (verba) to nieodzownie potrzebne wskazanie form, acz tylko przez abrewiacye. O tym szkodliwym braku iak niemniey o innych wadach poprzednieini uwagami ogólnemi obiętych, przekona się czytelnik przy wystawieniu szczegółowych uchybień. — ”Wreście 10. Jest rzeczą zadziwienia godną, iż Autor tego przepełnionego błędami i omyłkami słownika , umieścił na stronicy IXey listę błędów Hebrayskich w liczbie kilkunastu.— Rozumie się samo przez się, że umieszczeniem łakowey listy (która zawsze dopiero po wyiściu całego iakiegokolwiek bądź dzieła z pod prassy i po ścislem przeyrzeniu go, układa się i drukuie), uznaie Autor swoie dzieło, wyiąwszy mieysca przezeń poprawione, za bezbłędne i dokładne. Wtedy, iuż mu nie służy wymówka, iakoby błędy W iego dziele i ieszcze tak licznie się znayduiące, a przezeń nie wytknięte, byty omyłkami drukarskiemi. Wtedy niestety, tein tylko ieszcze się zasłniać może, że ma (*) wzroku lub zdatności nie dostaie. z W tak opłakanym stanie znalazłszy wspomniony słownik Hebraysko-Polski, któryżby z rodaków niepoczytał za obowiązek, publicznie ogłosić choć część roiących sią w nim błędów i ochronić przed To przypuszczenie może bydz usprawiedliwione przez uwagę mohj na stronicy 9 która przekonywa, że Autor nie widział listy poprawek w Słowniku Geseniusza. 16 niemi kochaną młodzież polską! J iakżeby o nas sądzili za granicą, gdyby to dzieło przypadkowo tani się dostało! Nie mieliżby cudzoziemcy prawa urągiwać się z nas, gdyby się dowiedzieli że pochwałami chcą tu podobne płody uwieńczać, że wzgledem nich narzucono przyiaciołom narodowey oświaty wdzięczność, wreście że nikt nie podeymowat się wykazać ich politowania godną wartość! Jakżeby wtedy sądzili w ogóle o drogiey Literaturze naszćy! Oto iedyne pobudki które mną powoduią, są one poważne i uroczyście obowiązniące; szczerze niemi przeiętyj do szczegółowego przystępuię rozbioru. Pisano w Warszawie 11 Grudnia 1829 r! Litera א Śt: *) ~ _ ־ , ״ 3•אב zieloność, owoc" Więc na początku zaraz Autor nie dotrzymnie daney w przedmowie obietnicy; opuścił wyrazu tego pierwotnik, który podług Lexikografów, szczególniey Kimchi i Geseniusza iest:•אבב אביב — kłos i nazwisko miesiąca i mieysca” Tu autor kilka popełnił uchybień, a mianowicie.• nie wyraża którego z 12stu miesięcy w roku, przez co można by nawet mniemać, że każdemu z tych 12stu miesięcy ów wyraz iako nazwisko służyć może; powinien był powiedzie: że to iest drugiem nazwiskiem miesiąca ניסן Nison, zaczynaiącego się od nowiu kwietnia. — Wszakże przy nazwiskach innych miesięcy autor nie dopuścił się tego uchybienia; n. p: (na Str. 5 w słowniku) ćo do אדר (a na Str. 11) co do אלוב i. t. p. nazwisko mieysca ” w cale niedorzecznie; znayduie się raz ieden (Ezechiel 3, 15) wspomniony wyraz, połączony z drugim poprzedzaiącym go, t.i.תל• które to dwa wyrazy תל אביב, oznaczaią nazwisko pewnego mieysca; lecz w całey Biblii nie ma przykładu, aby sam wyraz אביב był nazwiskiem mieysca. Jakże by to n: p. wyglądało, gdyby układacz słownika Polskiego przy wyrazie dwór dodał, że iest 18 St. to także nazwiskiem miasta? W takim razie obcy wierzyłby mu, a rodak śmiałby się a zarazem domyślał, że powodem tego uchybienia musi bydż niewinne miasteczko Nowodwór. Dziwuię się że autor przy wyrazie מלח znaczącym Sól, także nie powiedział, że to iest nazwiskiem mieysca, bo i ten wyraz znaydnie się w Biblii (Ezdrasz: 2, 59) połączony iak wyżey z wyrazem תל, które razem t. i. תל מלח były wprawdzie nazwiskiem pewnego mieysca. Dla przekonania autora o tern wszystkiem odsyłam ga do litery ת w własnym iego słowniku. • אבימלך tytuł Królów filistyńskićh״ Czy autor nie wiedział o tern że ten wyraz iest także imieniem własnem osób prywatnych? n:p: Sędziowie R: 8: R: 9. R. 10. i. t. d. kilkakrotnie w każdym z tych rozdziałów; tudzież w Samuel X: II. R. 11. w: 21. ־ אביר • Tu znowu w brew przyrzeczeniu swoiemu opuścił autor pierwotnik, który iest . אבר אבך H. (to skrócenie znaczy Forma Hiphil, podług zrobionych przez autora obiaśnień abrew: w słowniku na Stron: VIII) Nie zgadza się z prawdą, bo słowo to nie znaydnie się (w całey Biblii) w formie Hiphil lecz tylko w formie Hithpael, w mieysce którey autor używa wszędzie abrewiacyi Hith. אבל przy tern słowie brakuie całkiem formy Hiphil i Hithpael, które to formy częstokroć w Biblii napotykamy. 19 Su•: 4• אברך Wyraz ten wedle Etymologii Hebr.: znaczy’* padać na kolana, bo pochodzi od ברך kolano, i iest tu w trybie rozkaz: z for: H. Tego zdania są wszyscy Lexikografowie, iak niemniey Geseniusz na początku swego rozumowania o tym wyrazie. Lecz autor nasz na to wszystko nie zważaiąc, chwycił się tylko nowego domyslowego zdania Geseniusza (który w końcu swego rozumowania mówi: że ten wyraz zdaie się bydż złożony z Egipskiego i Hebrayskiego:) i iedynie to zdanie domyslowe, iakby nie zawodnie pewne umieścił, iako to ” אברך wyraz Egipski, schylcie głowę ! ” Głowa czy kolano aby o Egipczyznie mówić. “ אגוז orzech, syryis. i Arab: גוז ”Lubo syryiskiego i Arabskiego ięzyka nie znam, iednak za pomocą Tabelli Alfabetyczney tych 2ch ięzyków na czele słownika Geseniusza umieszczoney (która to Tabella zapewne nie dla iednego podobnego mnie nieznaiącego tych 2ch ięzyków może bydź przydatną:) poznałem, że wspomniony wyraz iest w Syryiskim ięzyku inaczey t: i: גוזא iak go sam Geseniusz przytacza. — אגרוף pięść, p. גרף ” Litera p: iest wedle obiaśnień autora w słowniku na karcie VIII, skróceniem znaczącem patrz, porównay• Aby się przekonać o dziwaczności tego odsyłacza, przytoczę wszystkie znaczenia wspomnionego wyrazu גרף , iak ie sam autor na swoiem mieyscu na str. 39; słownika swego umieścił, t: i: obmył, zmył, odpłynął,, Co za Etymologiczno-harmoniyna styczność! — 20 — St, 4• אגרטל nalewka ” Niewiadomo zkąd to znaczenia czerpał, kiedy wedle innych NB: świadomych i wiarygodnych Lexikografów, ten wyraz znaczy miednica lub czasza. אדם Brakuie 3ch form, t:i; Piel, Hiphil \Hithpael które to formy znayduią się w Biblii. אדר Ch. wystawił ״ nie ma sensu, powinno bydź wysławił. אדר obszerność, płaszcz ״ Pierwsze znaczenie iest dziwaczne, ale zdaie mi się że odgadłem przyczynę tego. Geseniusz oddaie ten wyraz Hebr. przez ein weiter Mantel, t; i: obszerny płaszcz, a nasz autor nie zrorumiawszy go, zrobił rzeczownik z przymiotnika ściągaiącego się do płaszcza. אהב ־־־ Brakuie formy Niphal i Piel. Tamże. אהב ukochany, miły" Niemałe to uchybienie; bo wyraz ten nie ma znaczenia biernego, ale owszem czynne; powinno bydź kochaiący, miłośnik. Ukochany zaś (w znaczeniu bier:) oddaie się w ięzyku Hebr; przez נאהב for; Niph:, albo przez אהוב iak się znayduie w Biblii. אהל Brakuie formy Hiphil. 6• אור (ur) głownia," Błąd; zamiast litery ר r, powinna bydź ד d. Jakże by to wyglądało gdyby kto wyraz mur zamienił w mud. אורות przyczyna, על אותת dla ” Tu dwa błędy podobne do poprzedniego, i okazuią wielką nieznaiomość ięzyka Hebr; Przez błąd taki zrobił autor z przysłówka dla lub z przyczyny, St. rzeczownik, warzywa, iarzyny. אוה mylnie umieścił formę H. t: i: Hiphil; niema iey w caley Biblii, powinna raczey bydź forma Hithpael. אור świecić mylna tu punktaeya mlupim obok 1, powinien bydź Cholem. אולר •ך Syryizm zamiast אזור pas, opaska, więzy (Pier: א1ר) ” Nie iestźeto prostym przekładem Geseniusza, który przy tym wyrazie tak mówi: ” א^ר Syryazmns für 1 אזור) Gürtel 2)Fessel, Stammwortאזר” Bodayby wszędzie bez niezgrabnego obcinania i błędów przytaczał wyrazy Geseniusza. אזי —י toico אז ”Błędna pod litera א, samogloska kamec, powinna bydź Chataf pathach. Jeśli autor o tern nie wie, niech zayrzy do psalmu 124go, tam znaydzie ten wyraz ( אזי ) trzy razy, t: i: w wierszu 3, 4, i 5m. Mógł by się tu autor wprawdzie uniewinic,że położył ten wyraz W swoim słowniku tak, iak iest w Geseniuszu; lecz uważaiąc cytacye przy tymże wyrazie w słowniku Geseniusza uczynione, łatwo poznać można, że tam zaszła omyłka drukarska. Nasz autor więc udowodnia przez to swoie na oślep trzymanie sią Geseniusza, bo przez własną niewiadomość umieścił w swoiem dziele tamtego niewłasną ale drukarską omyłkę. אזל poszedł, zniknął, uprządł, utkał, p. Arab, i Syr. עזל ” Ostatnie dwa znaczenia niemaiące żadney styczności z dwoma pierwszemi, (na co autor nie zwrócił nawet uwagi uczącego się, przez zwykły — 22 St. swoy znak (״) wskazuiący znaczenie inne) bynaymniey nie należy do formy kał, lecz raczey do formy pyal, ktore autor wcale opuścił. Uczony Geseniusz dla iasnieyszego wystawienia wspomnionych tak dalekich od siebie znaczeń, dwa razy ten wyraz Hebr: umieścił; raz w formie kał z pierwszemi 2 ma, znaczeniami, a drugi raz osobno w formie pyal z drugiemi 2ma znaczeniami. Nasz atoli autor przez skrocenie niedorzeczne, iak wszędzie tak i tu utworzył mięszaninę bałamutną i błędną. 7• אזר Brakuie zupełnie formy Niphal, Piel, I Hithpael. 8• אחז Brakuie formy Niphal, Piel i Hophal. אחר Brakuie formy Piel. אחרון tylny, zachodni ” Brakuie głównego znaczenia ostatni. Jakżeby nasz autor albo uczący się maiąc przed sobą iego słownik, przetłómaczyi wiele w Biblii mieysc które ten wyraz obeymuią, a między innemi n. p. wiersz 6ty Roz. 44. w Jzaiaszu, gdzie Bóg przemawia.• אני ראשון ואני אחרון, t: i;” iam pierwszy, iam ostatni'' Nie byłoź by to i śmiesznością i bluźnierstwem zamienić wyrazy Boże ” ostatni " na inne (wedle naszego autora)” iam tylny, albo ”iam zachodni1. Brakuie tu niemniey znaczenia: potomny ” iak n: p: w V. X: m.r: 29. w. 21. ואמר הדור האחרון J powie pokolenie potomne. אחשתרנים אחשורוש אחשדרפנים Przy tych 23 St. także 3 eh. wyrazach, czytelnik przekonać się może, iak nasz autor zwykłym trybem swoim (iakiem w wstępie iuz nadmienił) przekopiiował z Geseniusza pochodzenie ich z perskiego. Prócz tego błędną umieścił punktacyą pathach pod literą א w pierwszym wyrazie, zamiast Chataph patkach, iak w Biblii. W tern miejscu t. i: między wyrazem אט1ן a אטר nasz kopiiuiący autor niepospolite popełnił uchybienie. Wcale bowiem opuścił istnieiące w ięzyku Hebr. słowo אטם znaczące zamykać, zatykać, zatulać szczególniey co do ust, uszu, i. t. p. Wyraz ten znayduie się wielokrotnie w Biblii, a żaden ieszcze Lexikograf o nim nie zapomniał. 9• אייה Błędna pod lit: א punktacya zwana Chirik powinno bydź cere iak wszędzie w Biblii. אין gdzież więc” Mylnie, bo ten wyraz (skoro nie iest w znaczeniu przeczącem, które autor poprzednio wyraził) znayduie się iedynie z połączeniem מ t• i• a wtedy znaczy zkąd. autor nasz obcinaiąe Geseniusza, przez niewiadomość rzeczy opuścił ięgo w tym względzie potrzebny dodatek, i dla tego wylągł fałszywce znaczenie, któreby ieszcze drugim chciał wpaiać. *0• אכל Brakuie aż 4ch. form. t. i. Niphal, Piel, Pyal i Hiphil. אל ־־ toż co אל do, przy” Błędnie; nie ma w całey Biblii w tern znaczeniu wyrazu אל bez suffixów, ani nigdy wtey swoiey postaci nie zastępuie wyrazu אל• Widział zapewne nasz autor w Geseniuszu wyraz אל w owem St. znaczeniu, ale tam iest iak bydź powinien z suffixami, t. i. אליף > אלי i• t• d. Prócz tego nie zrobił potrzebney uwagi, że zamiast אל znayduie się czasem w Biblii ten wyraz z dodatkiem litery ’ na końcu, t. i. ־ אלי 01 אלה przysiągł'' braknie formy Hiphil. אלוף •״ zwykły, przyiaciel lub naczelnik familii'' Opuścił znak innego znaczenia-, niemniey znaczenie bydlę. אלילים Bóg powstaie" Tu wyraźnie olcazuie się że autor nie zna nawet różnicy między słowem transit: a intransit: Słowo □יקי iest tu w formie Hiphil, a zatem złożony wyraz □אליקי znaczy Bóg podnosi lub dźwigać (w moral, względ:) Wszakże i Geseniusz używa tu wyrazu aufrichten. 1». אמיר gałęź" Pominą! się tu autor zprawdziwem znaczeniem. Hebrayczyk ma kilkanaście wyrazów czyli synonimów na gałęź, lecz ten tu wyraz אמיר znaczy gałęź wierzchołkowa, czyli wierzchołek konaru, w׳ czem wszyscy Lexikografowie zgadzaią się. אמלל mylna punktacya pathach pod literą ל, zamiast kamec, iak się znayduie (i to raz tylko wcałey Biblii) w Nechemiaszu r. 3. w. 34. אמן Brakuie formy Niphał. אמנה bezpieezność" powinien był dodać, że ten wyraz iest także imię, własnem pewnego mieysca, n. p. w Pieśni Salom, r. 4. w. 8. >3• אמר Brakuie formy Niphal. — 25 — St. »3 אבירא i W א מך mowa" Przy obudwóch wyrazach błędnie umieścił na końcu literę א, powinna bydź litera ה oznaczaiąca tu r. żeń. אמת ~־ Błędna punktacya Segoł pod lit. א, zamiast Chataph Segoł. Błędnie pathach pod litנ , zamiast kamec, (patrz Amos r. 7. w. 7), *4• א2ף dął etc. Hith. podżegał" Ostatnie znaczenie iest niewłaściwe i znowu okazuie niewiadomość względem transit, i intransit; znaczy to raczey; oburzać się, rozgniewać się. ~ א:ק wołał etc. ” Fałszywe znaczenie. W całey Biblii nie ma tego wyrazu pod tem znaczęniem, powinno raczey bydź, ięczyć, kwilić się. אנקה־ wołanie " Autor powtórzył tu błąd poprzedni; niemniey opuścił, źe ten wyraz iest nazwiskiem pewnego gatunku iaszczórki n. p. w. III. X. M. r. 11. w. 30. Uczący się napotykaiąc to mieysce w Biblii, musiatby wedle słownika naszego autora, zamienić iaszczórkę na zawołanie, !אגע Brakuie formy Niphal. אסף Brak, aź 4 form Niph. Piel, Pyal i Hithpael. T אסר Braknie formy Niphal i Pyal. 5. אפה zwarzył, zgotował" Obadwa znaczenia są fałszywe, powinno bydź piekł. Zaś warzyć, gotować ma wcale inny wyraz Hebr. t. i. .בשל אפ□ - Błędna punktacya pathach pod literą פ zamiast cere, albowiem wyraz ten należy wszędzie do formy פעל 26 St. 16אצל י Mylnie pod lit. א, Segoł zamiast ccre. Czy nie wiedział autor o tern, że iedynie przy suffixach kładzie się Segoł pod א n. p. אצלל , אצלי אצר — Braknie formy Niphal i Hiphil. ארב Brak. for. Piel. אר־3ע etc: Chald: ערבעה cztery ” Tu autor przez niew|adomość przekopiował bląd drukarski z Geseniusza. Wspomniany wyraz Chaldeyski nigdy nie pisze się i nie znayduie w rozdziałach Bibliynych Chaldeyskim ięzykiem napisanych przez literę V na początku, lecz tylko przez literę א; również nie może bydź pod literą ב kamec, ale szwa.. Przekonać się otem można w Danielu r. 3. w. 25. r. 7 w. 6. i 17, oraz w dziele Buxdorfa pod t. Concordantia na xięgi Bibliyne. Daniel Ezdrasz. ארג etc. zszył" Fałszywe znaczenie; szyć, oddaie Hebrajczyk wcale innym wyrazem t. i. przez תפר. l7 ארח droga etc. podróżny” Ubolewać trzeba nad niewiadomością, że drugie znaczenie, t. i. podróżny oddaie się nie przez ארח, ale przez •ארח ארך — Błędna punktacya Patkach pad lit. א, powinien bydź Kamec. ארכובא Litera ב powinna tu mieć dagesz׳, patrz Daniel r: 5. w. 6. □אל Mylnie pod lit. א Pathach, powin. bydź Chatefpathach. ׳יי — 21 — St. >3. ארו־ Braknie formy Niphal, Piel, Hophal. \ארע Braknie formy Pyal. ׳ אשא ,אשה ,אשogień” Pomieszał wyraz Hebrayski z Chaldeyskim, bez należyfego rozróżnienia. t8. אשך iądro" Nie wiedział zapewne autor, że wyraz polski iądro, kilkorakie ina znaczenia; a mianowicie 1) iądró drzewa 2) iądro orzechowe, migdałowe i. t. p. 3) czasem zamiast pestka, ń. p. Względem iabłek, gruszek, i. t. p. 4) mudo, poniemiecku Hode. Tynilczasem wśpońiniony wyraz Hebrayski ma tylko iedno ostatnie, pod liczbą 4 umieszczone znaczenie.— Dó iakich więc śmieszności i dziwactw, niewiadomość tego, mogłaby naprowadzić uczącego i ucznia, łatwo sobie wystawić. □אש Braknie formy Niphał. 19. אשר Brak: formy Pyal. את z przyrosnikiem את znak przypad. 4go ” Co za dziwaczna, błędna, i niepoięta nauka! אתלן oślica" mylna punktacya Pathach*) pod literą א powinien bydź Kamec. *) Lubo we wstępie dość obszernie o tem mówiłem, pozwalam tu sobie iednak powtórnie zwrócić uwagę Czytelnika na to, że przez wyraz punktacya częstokroć w tey recenzyi używany nie rozumi się iak w ięzykach Europeyskich, znamion pisarskich t: i: średnika, kropki, i t. p. albowiem Punktacya co do ięzyka Hebr: znaczy: znaki zastępujące samogłoski i dyftongi, maiące zarazem wielki wpływ na gramatyczną budowę ięzyka St. אתן wy, ż. .” Autor opuścił tu wyraz אתנה który to samo znaczy, i wiele krotnie w Biblii znaydnie się. Litera ב באש. etc: H ip L nienawistny, odrażliwy hył" Czemuż tu autor nie dodał, ze ta forma iest ćzasem transitif, znaczy więc także uczynił odrażliwym lub nienawistnym, n: p: I. X. M : r: 34. w . 30, II X . M. r. 5. w 24. Prócz tego czemuż opuścił formę Hithpael? בגוד zdrayca ” Autor podobno nie wie, że ten wyraz, iako imię przymiotne nigdzie w Biblii nie żnayduie się wrodzaiu męzkim, ale tylko w rodzaiu żensk: Jerem: r. 3. w. 7. 10. Fałszywa punktacya pod lit. ה, zamiast Cere powin. bydż Segoł — etc. Opuścił formę Hophal; uchybienie to zaszło także w Geseniusza słowniku, ale tam poprawione zostało w spisie omyłek na kóńcu dzieła wydrukowanym, czego nasz autor nie uważał. Nie icst to oczywistym dowodem, że on bez własney znaiomości rzeczy i iak by po ciemku swoie Naymnieysza zmiana tych znaków iest wielkiem uchybieniem, bo obok brzmienia, samo nawet znaczenie wyrazów odmienia, n: p: אלEel czyli Eyl Bóg , אל El znaczy do, אל Al znaczy nie. Tu widzimy ie ieden wyraz z dwóch liter się składaiacy tylko przez zmianę iedney punktacyi, tak rożne ma znaczenia, St. ułomkowe kopiiowanie robili il בום Brakuie formy Pil. i Hophal. — בו־ע? Braknie formy Hithpael. 13. בזה Brakuie formy Niphal i Hiphil. — בזיון Fałszywa pod lit. □ puuktac: Cere, powi- nien bydź Chirik. — בזז Brakuie formy Niphal i Pyal. — בהר Braknie formy Niphal. — בטא Brakuie formy Piel. — בטח Brakuie for. Hiphil. !4• בין Brakuie formy Pil. — בכה Brak, formy Piel. — בכה Błędnie dagesz wliterże ב . 15. בלע Brakuie aż 4ch form. t. i. Niphal) Piel, Pyal, Hithpael. — ?ל? Brakuie formy Pyal. !6. בן הדר im. włas. Króla Syryian p. ) ״הדר Tu widzimy naprzód błąd, bo zam. ostatniey litery ר r, powinna bydź דd, gdyż tak tylko było nazwisko owego Króla; powtore, śmieszne i niedorzeczne przytoczenie czyli porównanie. Jakaż bowiem styczność ma to imię własne z słowem הדר? Jeśli by zaś autor dla uniewinienia się przypuścił, ze i w cytacyi popełnił ten sam błąd względem ostatniey litery, t. i. że powinno bydź הרך, wtedy zapytał bym się: iakże może odsyłać do wyrazu, którego w słowniku swoim wcale nie umieścił ? Powodem tego podwoynego uchybienia iest niezrozumienie Geseniusza, który wspomnione imię własne pod lit. i , a osobno wyraz …. pod lit. ה właściwie umieścił! *6. Brakuie formy Niphal. Przy tern uchybił autor co do porządku Alfabetycznego; podobnież względem wyrazów בעירi בעט. Uchybienia takie są wprawdzie małoznaczące, ale zawsze okazuią nierozwagę, i mogą się stać przyczyną nieładu* 27- ^V3 Brakuie formy Niphal. — 1 ^ 3 Brakuie formy Hiphil. - F a łszyw a punktacya Szwa pod litera 3 , zam. Chirik. בצלים Cebule p. Ar. בצל odarł korę” Śmieszne to porównanie pochodzi od niezrozumienia i powikłania dwóch rożnych znaczeń Geseniusza. Brakuie 6 form t. i. Niphal, Pieł, Pyal, Hiphil, Hophal, Hithpael. Ukształcił ciosaniem, wyrobił: spłodził ” Jak to? Czy przez nie wiadomość czy rozłnyślnie opuścił tu Xiądz Chiarini główne tego wyrazu znaczenia (? ) t. i. stworzyć, z nicości wyprowadzić. Wszak ze wyraz {bara) stworzył, iest drugim wyrazem na samym początku Biblii, iako to בראשית ברא אלהים את השמים ואת הארץ Breszyth bara Elohim etc. ” Na początku stworzył Bóg niebo i ziemię ” Atoli podług słownika naszego St. go autora, musiał by uczeń, ów pierwszy wiersz Biblii tak przetloinaczyć: Na początkn ukształcił, ciosaniem (wyrobił lub spłodził) Bóg niebo i ziemię" Z politowaniem wyznać trzeba, iż to uchybienie autora iak niemniey opuszczenie przezeń znaczenia Anioł przy wyrazie מלאך (iak się wykaże na swoiein mieyscu pod lit. C) mogły by go przyprawić o cierpki zarzut, że zakrawaią na niedowiarstwo względem stworzenia świata z nicości, i istnienia Aniołów, nadto że podobnego rodzaiu błędy stałą się gorszącym przykładem dla ucząeey się młodzieży. Prócz tego brakuie w cytowaney przez autora formie Piel znaczenie wycinać (n. p. las) lub wybrać iak n. p. Jozyasz. r, 17. w. 15 i 18. Ezech. 21 w. 24. *9• ברך Opuścił formy Niphal i Pyal. 3°• בךר Opuścił formy Niphal, Piel i Hiphil. בעזרה radosny posłaniec" Mylnie, znaczy radosne poselstwo. etc. p.Arab.בשרת wierzchnia skóra" Niech autor lepiey popatrzy w Geseniusza, czytam Arab, nie brzmi . □עזרה בשל — Brakuie formy Pyal. בע\ל zwarzonego co" Zamiast blędnóy pod lit. ב punktacyi Pathach powinien bydź Kamec, inaczey bowiem był by to tryb rozk. בתים mn. domy" Błąd zabawny; przez fałszywą tu samogłoskę Pathach pod lit. □, samiast Kamec, zrobił autor z domów, miary do płynów. Dobrze że miał języka polskiego, kogo innego, St. bo on sam, przy tak ciągley wprawie zmienienia . lekceważenia istoty samogłosek, łatwo by ta n.p przeistoczył domy na damy, lub dymy, i znowu na odwrót. Litera ג 31, גאון Błędnie pod lit, ן Pathach, powin. bydź Kamec. אל^ splamił etc. יאל odrzucił״ Opuścił aż 5. formy, t.i. Niphal, Pyel, Pyal, Hiphil i Hithpael. 3s. 1״בה Brakuie formy Hiphil. גבי ח Zkąd to przyszło, że autor daremnie i wcale niewłaściwie wzbogacił ten wyraz literą י ? גבלות Mylnie umieścił znak dagesz w literze 1גברר Zamiast błędney pod lit. .1 punktacyi Chirik, powinna bydź Szwa. 33. גד Bałwan szczęścia etc. kolędra (ziele)”Błędnie kamec pod lit. powinien bydź Pathach. גדיש Tu znowu na odwrót popełnił błąd poprzedni; samiast Pathach pod lit. ג powinien bydź Kamec. 34• zamiast Segoł pod ן, powin. bydź Cere. גל גל• Podobny iak poprzedni błąd przy drugim wyrazie, 33 -־-■ St. . 34 גאלה Mylna punk: Kamec pod lit. y zam: Pathach. Opuścił tu autor pierwotnik גוה . 35. גזלה Zamiast Pathach pod ג pow: bydź Szwa. גזר eto. Opuścił wyraz גזרה n. p. Ezech. r. 41 w. 12. i. t. d. 36: גלה Obiawił etc. Brakuie formy Hithpael. גלח P. Odgryzł etc.״ Nie szczędziłem szperania, aby doyśc, zkąd się autorowi tak dzikie Względem tego wyrazu znaczenie przyśniło, ale na próżno. Atoli ten wyraz znaczy tylko strzydz włosy''' n. p. glowy, i. t. p. i w tein iedynie znaczeniu wielokrotnie w Biblii się znayduie. Chyba że autor przypuszcza, iż w ięzyku polsk: zamiast strzydz lub spuścić włosy, można powiedzieć odgryść włosy. Opuśjcił tu także formy Pyał i Hithpael. גלל Opuścił formy Pyal, Hiphil i Hithpael. ללליס Błędny pod lit. ל Pathach, zamiast Kamec. ^גלל Przyczyna" Czy autor nie wie, że ten wyraz nie znayduie się w tein znaczeniu w całey Biblii, iak go tu umieścił, ale raczey z literą ב na początku, i z inńą punktacyą, t. i. בגלל a wtedy dopiero znaczy” z przyczyny" 37• ג2זא Opuścił formę Hiphil. גמול zapłata" zamiast Kamec pod lit. y, powin: bydź Szwa. Przez błąd ten, autor równie dzielną iak dziwaczną sprodukował metamorfozę, bo z zapłaty utworzył się dziecko odsadzone od piersi patrz Jzaiasz r. 11. w 8. St. 37 גנב Opuścił aż 4 formy, Niphal, Piel, Pyal, i Hithpael. Pil Opuścił formę Hiphil. געל etc• H. odmówił, nieprzyiął ofiary" Co za dziwaczne znaczenie! Ten wyraz w for H. (t.i. Hiphil) znayduie się raz tylko w Biblii (Job: r. 21. w. 10) a tam ściągaiąc się do bydła, znaczy: tracić nasienie (płodności). 38• גער Błędnie Pathach pod lit. powin. bydź Kamec. געעג Brakuie formy Pyal i Hithpael. 3g• גרע wytępił, wygładził etc. ” A gdzież się pódziało naygtównieysze i nayczęściey w Biblii znayduiące się znaczenie zmnieyszyć\ Brakuie także formy Niphal i. Piel. גרי etc, ukradł" Zupełnie fałszywe znaczenie, i wcale domyślić się nie można, zkąd się wylęgło. ^.71? stłuczone, starte" Zamiast litery szyn; powinna bydź syn. Przez tak błędną, zmianę otrzymał ten wyraz wcale inrte znaczenie, t. i.płód ziemi. Ten błąd znayduie się także w Geseniuszu, ale tam wyraźnie widać, że zaszła omyłka drukarska, bo ten sam wyraz przytoczony przez Geseniusza z suffixami, iest właściwie położony. Nowy więc dowod że naszemu autorowi iako kopiście brakuie znaioniości rzeczy. ““ גךעי wypędził" Brak, formy Niphal, Piel, Pyal. St, . Litera ד 4°• דאב pokoy etc. ” Mylny porządek liter (iak n. p, w׳ ięzyku polskim zamiast dóbr, drób) powinno bydź . דבא ויבק — kley" Błędne cere pod lit. ד, zamiast SegoŁ דבר etc. P. obiecał;- zgubił” Czemuż autor opuści! główne znaczenie? t. i. że ten wyraz w formie Piel znaczy mówić lub rzec, któreto znaczenia w formie P. nayczęściey w Biblii znayduiemy. Brakuie tąjkże formy Pyal i Hithpael• ~>דב mowa etc. ” mylnie Pathach pod lit; ב, powinnien bydź Kamec. 41• דד Chał. □דדי piersi" Nie ma wcale tego wyrazu w Chaldeyskich rozdziałach Bibliynych; niech się autor o tem przekona w Concordant. Buxdorfa. Powinien był raczey powiedzieć źe דרים iest liczba dwoyną (Dualis) w ięzyku Hebr. □דו niedźwiedź p. Ar. Ten wyraz iest także umieszczony na stron. 40• iako to רב lub דוב niedźwiedź, niedźwiedzica p. Ar. To niepotrzebne powtórzenie iest skutkiem nierozwagi, ktora zarazem wylęgła uchybienie względem arabczyzny; bo ten sam wyraz kazał autor porównać na Str. 40 z Arab: דבב, a na Str. 41 z innym Arab. .דאב דוד — garnek etc. mn. □דוךאי ” Zapomniał autor że iest także liczba mnoga ודים“ , patrz kroniki II r. 3. 5. w. 13. 42• דוש Braknie formy Niphal i Hophal. St, 4» 1ךהח, Brakuie formy Niphal i Pyal. דהוה Błędny Kamec pod lit, ד, zamiast Pathach, 43• דכה* דכא Brakuie 4ch, form Piel, Hithpael, Niph. I Pyal. Brak. for. Piel w którey ten wyraz nayczę- ścieysię znayduie. 44• דמי .,דמי południe, spoczynek" To połączenie 2 eh wyrazów Heb. i zamilczenie wzglę ־ dem przenośni, utworzyły zawikłanie i ciemność. Hebrajczyk używa czasem wyrazu דמי iako przenoś: co do środku czyli południa życia, lub lat człowieka, lecz polski wyraz południe t. i. środek dnia, oddaie się więzyku Hebr: wcale innym wyrazem. Atoli niezgrabne i tu obcinanie Geseniusza nic lepszego wydać nie mogło. 45. דעך Brak: formy Niphal i Pyał. ד3ק odepchnął ” znaczenie wcale niedorzecznej Brakuie także formy Hith. Brakuie formy Hiphil I Hophal. 'דלן Brakuie formy Pyal. 4®דרך ־ Brakuie formy Hiphil. Brakuie formy Niphał. 1^ד mylnie Pathach pod lit. , powin, bydź Cere. Brakuie także formy Pyal. ^7.7. Chał, toż co Heb. I” Gdzież autor widział taki wyraz Chaldeyski 1 Niech zayrzy do Daniela r. 4 w. 12 i 20, tam go znaydzie iak bydź powinien, t. i. דתאה. — 37 — St. Litera ה 46 ה etc. mianowicie" Dopóki autor choć iednego na to nie wskaże przykładu, dopóty twierdzić będę, ze owo znaczenie iest błędne i zupełnie od rzeczy. הא י הא Ch. oto ” Przez niezręczne skrócenie Geseniusza, opuszczony tu został Hebrayski wyraz הא. 47• □הד Pod literą ה powinien bydź Chatefpathach, iak wszędzie w Biblii. הדר Brakuie formy Niphal. 4s. הללות Błędnie Szwa pod lit.- ל, powinien bydź Cere. •— ה1רה Oyciec, הורה matka, pierw. ההר ” A to zabawnie, cytowany przez autora pierwotnik znaczy góra; prawdziwy zaś pierwiastek owych 2ch wyrazów iest הרה bydź brzemienną. הזה etc. zrzędził" Znaczenie wcale nieodpowiedne. 49• ־ הלאN. przedłużono, wyciągniono" Co za dziwaczne tu znaczenia! Wyraz wspomniony raz tylko znayduie się w całey Biblii, i nic więcey nie znaczy, iak bydź oddalonym lub odrzuconym n:p: הצלעה לשארית והנהלאה לגוי עצום J uczynię chromę przetrwałą, a oddaloną (czyli wygnaną) narodem potężnym. Micheasz r: 4 w. 7. Jakażby tu była myśl wedle znaczeń naszego autora ? 38 St, 49- הדם tu, w tćm mieyscu, az dotąd p, Arab, הלם odszedł, odniosł" Oto odwołanie się szczególne! zamiast styczności, sprzeczność. 5°• הפך Brakuie formy Hophal. 5,. הצלה Zamiast błędney punktacji Chatafpathach pod ,ך powin. bydź Pathach. Uchybienie to podwóyną okazuie niewiadomość, bo po Chatefpathach nie może nastąpić znak dagesz. który tu znayduie się w następney po ה literze • צ הרג — Brakuie formy Niphal i Pyal. הרם Brakuie formy Niphal i Piel. ,הרה Góralski, gorał etc. ” Powinien był dodać: że ten wyraz znayduie się czasem iako mieszczący w sobie rzeczownik Góra i zaimek dzierżawczy moia, znaczy więc także góra moia. Opuszczenię tego dodatku może uczącemu się dać pochóp do błędu i zawiłości. Litera ז 52• לבה Brakuie formy Piel, — זהר Brak. for. Niphal, i Hiphil, 53. זית! Oliwne drzewo, oliwa, oley" Ostatnie dwa znaczenia są błędne, Hebrajczyk wyraża oley przez שמן, a oliwa przez שמן זית, זכוכית ־־־־ szkło” Znowu autor zapomniał o pierwotniku, który iest . זב ך זכור — samiec" Zamiast błędnego pod ? Pathach, powinien bydź Kamec. st 53 זיכר״ Brak, formy Niphal. 54• זמר Brak, formy Niphal. זמר Chald. ״ Zamiast Cere pod lit. f, powiniert bydź Pathach, patrz Ezdr. 7.24. זנה Brak, formy Pyal. nil Opuścił tu autor, źe w formie Hiphil ten wyraz znayduie się także z dodatkiem litery א, n. p. w Jzaiaszu r. 19 W. 6. o czem inni Lexikografowie nie zapomnieli. זקק^ Brakuie formy Piel i Pyal. זרח Brakuie formy Niphal i Pyal. ׳?רע Brakuie formy Niphal i Pyal. רק? Brakuie formy Pyal. Litera ה 57• חרא Brak. for. Pyal, Hoph. i Hithp. חבורה « חבורה Tu popisał się autor iakby na wyścigi dwoma błędami ze tak rzekę powinowatemi. Oto w pierwszym wyrazie litera ב (gdzie ią poprzedza ח z punktacyą Chatefpathach) powinna bydź bez znaku Dagesz, w drugim zaś wyrazie taż litera ב (po literze ח z Pathach) powinna mieć Dagesz. Nasz autor odwrotnie zrobił; wpierwszey ב umieścił Dagesz, a wdrugiey nie. 13רןר Brakuie formy Niphal. חבל Brakuie formy Pyal. 40 57• חבל dał w zastaw" Błędnie pod lii. ] Chatefpathach, powin. bydź Kamec. p3n Brakuie formy Piel, nayczęściey w Biblii się znayduiąćey. 58. ח,?א Zamiast blędney punkt. Pathach pod ח powin. bydź Kamec. חגויר Znowu nie ma pierwiastka, który iest .־חגר חרך — Brakuie formy Hophal. 5g• ח1ל atc• zaszedł zapadł" Sądzę, że autor nio będzie wstanie choć iednym przykładem sprawdzić tak niewłaściwe tu znaczenia. 60. חול Brakuie formy Hiphil i Hophal. הלך Pobielał etc. ” Czy autor ftie wie, źe tó słowo Hebr. nigdy nie iest transit, i źe iego prawdziwe znaczenie iest blednieć*. חזה pierś, serce, umysł" Dwa ostatnie znaczęnia są mylne, ani nawet sposobem przenośni nigdzie ich w Biblii nie ma. חזון Błędna pod lit. h punktacja Pathach, za miast Kamec. חזות widzenie" Jakże uczący się postąpi, kiedy często napotykać będzie w Biblii tenże sam wyraz ztąż samą punktacyą, gdzie znaczy piersi* więc zmuszony będzie zmienić piersi na widzenie. 6’• pin Brakuie formy Hiphil i Hithpael. חטב Brakuie formy Pyal. 62; ח^ה Brakuie formy Hiphil. חכח Brak. for. Piel nayczęściey się znaydftiąCey St. 64 הבה haczyk " Mylnie Kamec pod ח, powili, bydź Pathach. 63• □חב etc. Hithp. mądrze postąpił etc.” Błędne znaczenie, w tey bowiem formie to słowo znaczy: mniemać się bydź mądrym, udawać mądrego, przemyśliwać albo rozważać w celu podstępnym. ~ □חל tłuszcz, tłustość-,-naycelnieysza część iakiey rzeczy, p. Ar. worek sercowy ” Błędna punktac. Segoł pod lit. ח zamiast Cere, bo iedynie z suffixami może bydź Segoł pod tą literą. Oprócz tego błędu, uderza tu dziwaczność porównania znaćzeń owego wytazu z Arab. worek sercowy, i iest nowym dowodem smutnego skutku niezrozumienia i obcinania Geseniusza. Uczony Geseniusz, umieściwszy w swoim słowniku, wspomnionego wyrazu istotne znaczenia, iako to tłustość, nayprzednieysza Część iakieyś rzeczy dodaie że (w Psalmie 17. 10) tenże wyraz• znaczy także metonymiczne (t. i. sposobeni figury retoryczney) serce zatwardziałe, i konczy ten dodadek hawiasem (że inni porównywaią ten wyraz z Arab. □חל pericardium) co znaczy worek sercowy. Nasz autor całkiem źiimilczaiąc osobnem metonymicznem znaczeniu, przytacza iednak porównanie z Arab, które to porównanie w Geseniuszu do tego się właśnie metonymicznego znaczenia odnosii חלה bolał” Brak. for. Niphal, Hiph. i Hophal. הלה pochlebiał etc. ” To słowo znayduie się tyłko w formie Piel, które autor opuścił. חלוץ Błędny Pathach pod lit. חpowin. Bydź Kamec; Str: • . - 64• חלט ete. zwiedził (p. Tal•.)" Nie poymuię, zkąd się to fałszywe znaczenie wylęgło, a odwołanie się tu do Talmudu, okazuie prostą nieznaiomość wyrazów Talmudycznych. Powinno raczey bydź stwierdzić. 65. הלץ H: ochoty dodał” Brakuie formy Niphal. חלק podzielił etc. חלקה podzielenie ” W drugiin wyrazie są ' dwa błędy, pod literą H zamiast pathach powin. bydź Chatefpathach, a litera ל bez znaku Dagesz. הלקות pieszczoty, przymiłenia״ podobnież dwa błędy wiedney literze; po Patefpathach nie może nastąpić znak Dagesz który autor umieścił w literze ל, a zamiast Pathach pod taż literą, powinien bydż Kamec. חם świekr, teść” Tu opuszczono pierwiastek, który iest . .חמה חם, יים - wrzenie etc.” Autor błędnie tu bierze oby dwa wyrazy za rzeczowniki, gdyż pierwszy iest rzeczownikiem (subst: abstrac:) a drugi przymiotnikiem. Wreście zapomniał wcale o wyrazie חם חמד Brakuie formy Niphal. 66• חמוק gnębiciel, ciemięzyciel, gwałtownik ( wreście dodaie autor ieszzze znaczenie) ciemiężony” Oprócz błędney punktacyi, bo zamiast Pathach pod lit; n powin: bydź Kamec, uderza tu zabawne uchybienie co do znaczeń. Wspomniony wyraz Hebr. znayduie się raz tylko w całey Biblii; t: i: w Jzaiaszu r. 1 w. 17. Możeż zatem bydź, aby iedno i to samo imię przymiotne, raz tylko się znayduiące, miało zarazem znaczenie czynne i bierne*. Wszakże cimiężyciel nie iest to samo co ciemiężony*. Ciekawy iestern, czy autor chcąc uprzątnąć to uchybienie, natrafił by na prawdziwe tu znaczenie względem act: i pas: 66 *המשית piąty,a" Każdy z tych 3 ch wyrazów ma błędną punktacyą Pathach pod lit; ה zamiast Chatefpathach, takie na iednem mieyscu skupienie 3ch iednakowych błędów wskazuie ostatnią nieznaiomość acz zewnętrzney postaci ięzyka. Rzecz dziwna, że autor w liście błędów swego słownika, poprawił pierwszy wyraz, a drugie dwa tuż przy nim położone, zostawił bez poprawy. (J niniejsza okoliczność usprawiedliwi suppozycyą moią w wstępie pod licz: 10 wyrażoną.) Opuścił także autor, że wyraz המשיח o- prócz (liczby porząd:) piąta, znaczy także część piąta . חמם Brakuie formy Niphal. posągi słońcu poświęcone, pierw. חמה ” Wszakże autor sam przy wyrazie חמה (znaczący gorącość) iaki tu kładzie za pierwiastek, umieścił pierwiastek חמם; inożeż to więc bydź, aby wyraz który ma pierwiastek samby! pierwiastkiem*. Szkoda że autor nie zrozumiał Geseniusza, który mówi że ów wyraz pochodzi od חמה, ale bynaymniey nie wyraża, aby ten ostatni byl pierwiastkiem pierwszego. St. 66 חרק Braknie formy Hithpael. 68. חנמל Błędnie pathach pod lit; j, powinien bydź Kamec. הגן W tem mieyscu opuścił autor wyraz Hebr; נינה’", znaczący politowanie, ułaskawienie. ~~ udusił" Mylnie umieścił to słowo w formie Kał, w którey się nie znayduie, ale raczey w formie Piel. הסידח bocian, miluiący, szanujący rodziców ” Któż tu odgadnie do czego się dwa ostatnie znaczenia ściągają? Tyle tylko wiem że Geseniusz przy tym wyrazie mówi wcale inaczey bo o miłości bocianów ku swoim młodym, względem czego, przytacza mniemanie z starożytności. 69• i ה?ה Braknie formy Niphal. Błędna punktacya Segoł pod literą ח powinien bydź Cere, iak wszędzie w Biblii. Lexikograf Kimchi wyraźnie o tey punktacyi mówi, i tak się w Geseniuszu znayduie. חפש Brakuie formy Niphal. חצי , חצי .סך środek, połowa ” Autor podobno nie wie, a uczący się z przęzeń nie będzie wiedział, że drugi wyraz znaczy także strzała. 7*• ח^ב Brakuie formy Pyal. חרבלז ־־ Błędnic Kamec pod lit: ח powinien bydź Pathach, a lit; ב bez Dagesz, patrz psalm 32. w. 4. St. 7* הריי Braknie formy Niphal. 1*. Zamiast Chatafpathach pod literą ח powin. bydź Kamec. חרחר Błędnie Kamec pod literą ח zamiast pathach. ,הר mieszkaniec iaskin” Niedorzecznie, wyraz ten iest imieniem wlas. pewnego w starożytności narodu, który przebywał na górze Seir. Geseniusz wyrażaiąc to istotne znaczenie, umieści! także w nawiasie (bydź może: mieszkaniec iaskin) ale nasz autor opuszczaiąc główne znaczenie, wystawia tylko to, które sam Geseniusz iako domyslowe podaie. Biedny zatem uczeń i nie dowie się o rzeczywistości, i domysł za istotę będzie musiał przyiąć. חריץ Zamiast Chatafpathach pod lit. ח, powinien bydź Kamec. חרישי Takiego wyrazu nie ma w całey Biblii, znayduie się raz tylko podobny wyraz t.i. חרישית (Jonas. 4. 8) ale czy uczeń domyśli się że autor zamienił istotny wyraz na inny! ?3. חרש (czyli podług uczynioncy iuż poprawy חרש czerepek etc. Istotne znaczenie tego wyrazu iest: gliniane (t: i: naczynie) albo skorupa. הרשת Zamiast Segoł pod literą ר , powiu. bydź Chołem. 1^• חשך Braknie formy Niphal. , י,־ חשב — Braknie formy Hithpael. חשכה ,השכח Mylnie pozbawił literę כ w obudwóch wyrazaeh, znaku Dagesz. — 46 — St. 74• St. 74• 75• 75•חשמל Błędnie Kamec pod מ, powiu, bydź Pathach, □חת Brakuie formy Niphal. חתת Brakuie formy Niphal, Litera ט 76. טכל Brakuie formy Niphal‘, טבע Brakuie formy Pyal. * Wyraz מטהר (Ps. 89. 15) równie tu iak pod מ opuścił. 77• !טול Brakuie formy Niphal, טול Brakuie formy Hophal. טלוא Zamiast błędny Pathach pod powinien bydź Kamec, טמן Brakuie formy Niphal i Hiphil. טנא Błędny Pathach pod נ powin. bydź Segoł. □טע Ch. smak" Pod ע powin. bydź Cere. 79• טרף Brakuie formy Niphal i Pyal, Litera י — יכל Brakuie formy Hophal. 80• יבש wysechł (o rzece)" Niech sobie autor da wyperswadować swego dodatku o rzece, bo znaczenie tego słowa ściąga się także do roślin, do siły ludzkiey i. t.־p. iak to w Biblii często znayduiemy. 47 St. 08 ירא Ch. wyznał, stawił" Ostatnie znaczenie iest tu wcale dziwaczne. ידיד Tu widzimy uchybiehie względem porządku Alfabetycznego, bo dopiero potym wyrazie umieszczony iest wyraz ידה, który go powinien poprzedzić. Oto nowy i niezaprzeczony dowód, że nnsz autor odbywał bez naymnieyszey rozwagi swoie urywkowe kopiowanie z Geseniusza, co do zewnętrznego nawet składu. Albowiem wzmiankowane uchybienie zaszło także w Geseniusza słowniku, ale tam w znayduiącym się na końcu dzieła spisie omyłek poprawione zostało; Czego niestety autor nasz uie spostrzegł. 81. ידע Brakuie formy Piel, Hophal i Hithpael. יהודה królestwo Judeyskie ” Czemuż autor nie Wzmiankował, że ten wyraz iest także imieniem włas: męz:ł iak n. p. na str. 82 swego słownika co do wyrazu יוסף יהוה — Jmie Boga narodowego” Którego narodu“! Wyborne obiaśnienie, co wymaga drugiego obiaśnienia. Prócz tego można by wykazać zawiłość i niegruntowność dalszego wrzeczonem mieyscu rozprawienia autora, lecz dla należney czci świętemu wyrazowi Jehowa, nie chcę się tu w obszerne wdawać rozumowanie. 8’• יתק latorośl, odrośl, pręt, wid" Tu autor opuścił główne i pierwotne tego wyrazu znaczenie t. i. dziecko ssące (dziecie przy piersiaeh) i same tylko przenośnie położył; nadto wyraz pręt iest tu wcale niewłaściwy, i może bydź powodem błędów SL nader śmiesznych* - bo równic w ięzyku Hebrajskim iak w Polskim wyraz pręt nie iest synonimen latorośli, albo wcale dziecku przy piersiach. Niech szanowni znawcy bezstronnie osądzą: W' iakiem świetle wystawiaią iakiego kolwiek bądź autora, podobne i często popełniane uchybienia. 82. יחל Brakuie formy Hiphil. 83. :כח Brakuie formy Hophal i Hithpael. • ילד ' zrodził ” Pochodne ztąd לדה rodzenie, nie znayduie się ani tu, ani pod Literą ל. ילד Podobne do poprzedniego uchybienie względem לכח • *— .ילל Blednie Pathach pod ל zamiast cere. 84• זיםר Brakuie formy Niphal, Piel i Hiphil. 85. Czy autor nie wie źe to slo׳o nie znayduie się w formie kał, ale tylko w formie Niphal? — ;עלים Błędnie Kamec pod ע, powin, bydź Cere. 86. יפע To słowo znayduie się tylko w formie Hiphil, 0 którey autor nie wspomina, a umieścil ie w׳ formie kal którey nie ma. יצא Mylnie Pathach pod צ zamiast Kamec. Brakuie także formy Hophal. _יצוע Mylnie pod literą י Pathach, powinien bydź szwa, iak wyraźnie 0 tern wzmiankuie Kimchi w dziele Michloł. ;צק Brakuie formy Hophal•. St. 49 86 יצר Braknie foriny Niphal i Hophal 87. ירקוש ptasznik” Czemuż nie umieścił właściwsze tego wyrazu znaczenie? t. i. sidła na ptaki. יקשetc. wbity na pal” Znaczenie niewłaściwe; słowo to znaczy powiesić. יקץobudził” autor podobno nie wie, że to słowo Hebr. iest intransit. czyli niiakie i znaczy ; ocknąć - obudzić się. יקרetc. Hiph. rzadkie było ” Wszakże to słowo ma znaczenie transit, a zatem powinno bydż rzadkim lub drogim uczynił. ירהetc. Hiph. postrzegł etc. ” Opuścił znaczenie strzelać (z luku) n. p. Samuel I r. 20 w. 20 i 36. ירוקBłędny Pathach pod י, po win. bydź Kamec ירדהdziedzictwo ” Autor zapomniał o wyrazie który daleko częściey się znayduie i to samo ma znaczenie. ישבBrakuie formy Hophal. ישישBłędnie Pathach pod lit. powinien bydź Kamec. יתבmylnie Pathach pod ת zamiast Chirik.patrz Daniel r. 7. w. 9. 10 i 26. Litera כ 91. כבשה Znayduie się także כבשה co autor opuścił, patrz X. M. III R. 14 w 10. IV r. 6 w. 14 St. 9' Brakuie formy Niphal. 9כה •־ Opuścił znak dagesz w literze •כ ויה —□ palenie, pieczenie" Niewłaściwie, bo ten wyraz znaczy tylko rana z sparzenia się, sparzelina. כוח siła zdaie się, że autor nie wie, bo nie wzmiankował: że ów wyraz iest także nazwiskiem pewnego rodzaiu iaszczórki; patrz III X. M. R. II. w. 30. g3. בוס etc. sowa, pelikan ptak ” Tu uczący się wnosic będzie, albo że sowa i pelikan maią w języku Hebr: iedne nazwisko, albo (ieśli nie zna historyi naturalney) że pelikan iest to samo co sowa, tern bardziey przez troskliwie niby obiaśniaiący dodatek ptak. Tym czasem rzecz inaczey się ma, t. i. iedni tłomaczą wspomniony wyraz przez sowę, a drudzy przez pelikan. כזב Braknie formy Piel. כחש etc. ״ כחשים W obudwóch wyrazach brakuie znaku Dagesz w literze כ. 94• כילד miednica etc. Zapomniał oznaczeniu; ognisko lub faierka n: p: Zachariasz r. 12 w. 6. כישור ־־־ Opuścił tu pierwiastek כשר ככר Błędnie Pathach pod drugą כ, powin. bydź Kamec. כל całość, powszechność, świat ” Zkądże się wylęgło ostatnie, tu Wcale niewłaściwe znaczenie? SI St* u . 94 כלא Braknie formy Niphal. 95• כלה Braknie formy Pyal. Tudzież uchybienie w punktacyi, bo w כ braknie dagesz. a pod lit. ל nie Pathach ale Kamec bydź. powinien. כלח Błędnie Cere pod כ, powin. bydź Segel. כלי Btędn; Chirik pod ל, powin: bydż Pathach. כלס Niph. zawstydzono, zhańbiono go" Wszakże autor wie, że forma Niphal iest bierną, a zatem powinien byl powiedzieć zawstydzony, zhańbiony był” כנם toż co ב ’ם ” Nie zgadza się z prawdą, bo zachodzi różnica grammatyczna; pierwszy wyraz iest imieniem zbiorowem, a drugi liczbą mnogą. כסה Brakuie formy Niphal, Pyal i Hithpael. כס ל głupi etc. ” Zrobił iak zwykle wyciąg z Geseniusza, ale przez właściwy sobie sposób obcinania, uczynił go szczególniey dla uczących się ciemnym i zawitym, zwłaszcza co do następnych tam znaczeń tego wyrazu. כסלו Błędnie umieścił Młupem w literze ל, przez co zrobił z spółgłoski samogłoskę. כססת pszenica, orkisz ” Aby autora wyprowadzić z błędu względem znaczenia pszenicy, odsyłam go do kilku inieysc w Biblii, n: p: W. II ey Xiędze moyż. r. 9. w. 32. i Jzaiasz r. 28. w. 25, gdzie pszenica oddana przez właściwy wyraz Hebr: חטה, znayduie się tuż przy wspomnionym wyrazie בטסת, który ostatni, znaczy tylko orkisz• . 98. כף etc. próżna czczość" Samo to znaczenie iest wtem inieyscu próżną czczością czyli dziwactwem. בפיו־ Błędnie Kamec pod ב, powin. bydź szwa. ־־ ככף Braknie formy Niphal. — בפר Braknie formy Hithpael. 99• כר etc. baranek tłusty, paschalny" Ostatnie znaczenie iest wcale niewłaściwe; domyśleć się nawet nie można, zkąd autor czerpał to dziwactwo, chyba że u niego przymiotnik paschalny iest to samo co tłusty, albo nawet co baranek tłusty. כרוב cherub; wizerunek zwierzęcia, z wołu, orła i człowieka złożonego" Pominąwszy lekkość i ciemność ktoremi się tu odznacza skrócenie Geseniusza obiaśnienia nad uroczysto poważnym wyrazem Cherub, nasz autor opuści! lwa który wchodzi także do składu owey symboliczney istoty. כ״וז Braknie znaku Dagesz w literze כ• 1o0. כרמל Błędnie Cere pod מ, powin: bydż Segoł. כ^״רז Braknie formy Pyal, Hiphil i Hophal. כשבה כשר w pierwszym wyrazie są dwa błędy, bo pod literą כ i ש powinien bydź Segol, a w drugim wyrazie pod כ Chirik zamiast pa- thach, iak wszędzie w Biblii i iak wyraźnie o tem mówi Kimchi w dziele Michłoł. כשלון Błędny Pathach pod ש, powin. Bydź Kamec. łoi. כתב podobny do poprzedniego błąd względem litery ת. 53 St. jo, כתל Ch." Mylnie Cere pod ת zamiast pathach, patrz Daniel r. 5 w. 5. — pod literą כ powinien bydź Kamec, a nie pathach. Litera ל ,02. לאט powoli ete. pierw. אט” Tn znowu *) autor produkował nowość oryginalno - dziwaczną, a zarazem dal dowód wyborneyswey pamięci i rozwagi! Albowiem wystawił tu wyraz אט iako pierwiastek, a poprzednio pod lit.א ־ sam powiedział, że tenze wyraz אט znaczy powoli i ma pierwiastek אטם Widać że podług niego wyraz pochodny może bydź pierwiastkiem, albo inaczey: pierwiastek może mieć pierwiastek. לבאים Blędhie Pathach pod ב,powin.bydź Kamec. להבה ,לחב W obudwóch wyrazach litera ל ma mylną punktacyą, w pierwszym wyrazie powinna mieć pathach, a w drugim Segoł ,03. לףן odstąpił" Brakuie formy Hiphil. לן ,לון• Drugi wyraz nie znayduie się w ięzyku Hebrayskim. 104• ל0|ל Brakuie formy Piel. לט etc: לט? Mylnie tu umieścił literęכ , (k) powinna raczey bydź litera ב, (b) iako służebna (rnaiąca znaczenie localis). לטש Brakuie formy Pyal. ') widzie stou. 43• ninieyszey recenzyi przy wyrazie חמינם St. לכה tryb rozk,;.׳ słowa ילך idźże ” Czemuż autor znagła tak troskliwy, bo (czego dotąd ieszcze nie zrobił) oznaczaiący tryb, czemuż nie uzupełnił tey troskliwości potrzebną nauką, że istotny tryb rozk; od słowa ילך iest לך, i że ztąd dopiejo pochodzi z dodatkiem H przytoczony przezeń לכה, czasem nawet לף t ? Podobna nie kompletna troskliwość iest szkodliwą. למען etc. patrz מען ” Patrzyłem i szukałem, ale nie ma; wcale nawet wyraz taki nie exystuie. Więc może מען , a zatem powinien byl położyć pod ę Patach, ale nie Kamec. לעב To siowo znayduie się tylko w formie Hiphil o którey autor tu nie wspomina. לעג Brakuie formy Hiphil. 12לע Hip. chciwie iadł, pożerał" Sam przecież autor powiada że to słowo iest tylko w formie Hiphil, a iednak tłómaczy ie błędnie iakby z formy kał. \לקל To słowo znayduie się tylko w formie Piel, o którey autor zamilcza. לשכה sypialnia, izba sypialna" Naprzid błędnic umieszczona iest litera כ bez znaku Dagesz, powtóre, nie wiem czem autor usprawiedliwi swoią sypialność, kiedy w eałey Biblii, gdzie ten wyraz, i często się znayduie, znaczy po prostu, pokoy łub cella, szczególniey przy świątyniach Bożych i pałacach królewskich. לעגן Chald. mowa, ięzyk ” Tu autor rzadką po pisał się zręcznością; w wyrazie 3ch tylko St. - ■ literowym, iednym prawie pociągiem 3 bąki wystrzelił. Oto 1) litera ל zamiast Szwa powinna mieć Chirik, 2) w literze V? opuszczono Dagesz, 3) pod tąź literą nie Pathach, ale Kamec bydź powinien. Niech się autor o tern przekona w Daniele, gdzie ten wyraz, tak iakiem go poprawił, wielekrotnie się znayduie. Litera מ !06 □מאג Błędnie *umieścił Szwa pod literą מ, która powinna bydź bez żadney punktacyi, a wymawia się z następną samogłoską ן , gdyż א iest tu spoczywaiąca נחה . מאמר Mylnie pod drugą מ Pathach zamiast Kamec, bo iedynie w stanie podległ• czyli względ•־ mógł by tu bydź Pathach. —• מאם odrzucił, odpędził, pogardził, obrzydził co pi מסם ” Śmieszne porówzanie, ale nie dziw, bo iakiź inny może bydź skutek obcinania rzeczy cndzych przy własney nie wiadomości! Co za styczność ma przytoczony tu dla porównania wyraz מסס znaczący bydź rozpuszczonym, stopionym, z wyrazem מאם odrzucić, pogardzić*. Geseniusz wykazuiąc że מאם ma inne ieszcze znaczenie, a mianowicie bydź rozpuszczonym, stopionym, słusznie pllecił wspomnione porównanie; lecz autor nasz opuściwszy to inne znaczenie, iakże mógł naśladować Geseniusza względem porównania ? ? 56 St. 107 מאפה warzona rzecz etc. ” Mylnie, pow: bydź pieczona rzecz. מאפליה Dwa błędy; pod א nie Chatafpathach ale Szwa, a w literze 3 Dagesz bydź powinien. מבוע rów, tama, rynsztok, pier. Przechodzi to wszelkie wyobrażenie o nieznaiomości ięzyka, kiedy z trzech znaczeń, ani iednege nie ma właściwego. Wspomniony wyraz Hebr; znaczy tylko źródło lub zdroy, i zdaic się że wielka iest różnica między temi znaczeniami, a autora rowem, iamą i rynsztokiem. Co śmiesznieyszego, że sam autor wskazuie tego wyrazu pierwiastek נבע, który znaczy (iak sam pod lit•• j w słowniku przctłomaezyl) wytryskać, wypływać. !08. מבטא Błędnie umieścił Dagesz w literze ב מגדול - wieża etc. ” Autor ubliżńiąe tu prawdzie, z nową występuie śmiesznością. Ten wyraz Hebr: מגדול iest imieniem włas: pewnego miasta, a wieię oddaie Hebrajczyk (iak wielekrotnie znayduie się w Biblii) przez מגדל, który to wyraz, nasz autor w cale opuścił. מו,זןדה topor, siekiera, pier. גזל ” Błędnie obdarzywszy ten wyraz niepotrzebni}, literą ו, a pozbawiwszy go punktaeyi Cere pod T, autor na niepospolite znowu zdobył się dziwactwo, nadaiąc wyrazowi .מגזדד t: i. toporowi, i siekierze, pierwiastek גזל znaczący gwałtern wydrzeć ” Co za trafność Ętymologiczna ! ! Sh U, «08. מנל kosa" Nie trafiła kosa na wyraz sobie odpowiedni. Ten tu Hebrayski wyraz, iak go wszyscy Lexikografowie tłumaczą, i wedle przekladów Biblii znaczy sierp. Wszakże i Geseniusz tlómaczy go po niemiecku Sichel a nie Sense. ייו.ערה Błędnie umieścił na końcu literę powinna bydź ת patrz V X: M, r. 28. w. 20. מדד Braknie formy Niphal i Piel. מרה Błędnie pod מ Szwa zamiast Chirik. מדהה Mylnie Kamec pod ה zamiast Segoł•, iest tu rodzay mę.• מהל etc.pier* מול ” Po niedłngiey pauzie, autor znowu nas częstuie swoią błędno- dziwaczną nauką: że pierwiastek ma pierwiastek. Rzecz zaś tak się ma: Wyraz מהל iest sam przez się pierwiastek, a מול innym osobnym pierwiastkiem, ale nasz autor widząc że Geseniusz (chcący nadać tym 20m pierwiastkom iedno znaczenie) powiada“ מהל s: v: a: מול “ nie zrozumiał abrewiacyi s: v: a׳, (która znaczy: so wie als, po polsku równie iak) i przeto utworzył błąd sobie ulubiony. «>•* מוג Braknie formy Niphal, Piel i Hithpael. מודע Ch m al. מודע znaiomy" Nie ma w Biblii te- go Chald: Wyrazu. מוט chwianie, wahanie " Podobno autor nie wie że ten wyraz מוט (równie ink מוטה) iest także rzeczow nikiem i znaczy drąg, n. p. W. IV X. M. r. 13. w. 23. i. t. w. 58 St. 112. מופת Błędnie Segol pod פ, powinien być Cere. מוק To słowo znayduie się tylko w formie Hiphil, o którey autor nie wspomina. מור etc. boiaiń ” Mylnie Segoł pod ך, zamiast Kamec. מוירד Błędny Pathach pod ר, powin.bydź Kamec. מוייה Brakuie formy Hiphil. *מורח •4י Błędnie Pathiach pod ך, powin. bydź Kamee. מזרע Podobny do poprzedniego błąd. מחכה Zamiast błędn. Kamec pod 3, powinien bydź Pathach. Z taką tylko punktacją znayduie się ten Wyraz W Biblii i tam gdzie nie iest wstanie podległ, czyli względn;. Podług Kimchi w dziele Michłoł zachowuie ów wyraz punktacją Pathach i w tem nawet miejscu, gdzie iest pauza, lubo inne wyrazy w takim przypadku zmieniaią punktacyą. מחה otarł" Brakuie formy Niphal i Hiphil. מהון •5״ brzeg morski, p. Ar. חון ” Rownie w Hebrayskim iek w Arabskim wyrazie autor błędnie umieścił ן t. i. literę n, powinna bydź ן, tj i: litera z . מח^ה Mylnie pod מ pathach zamiast Chirik. מה^ק Błędnie Cere pod נ powin. bydź Pathach. 1,6. מהראיה Dwa błędy, pod ר nie Chołem ale Cere a ה bez znaku mapek bydź powinna. St. 117. רטפחת Mylnie Pathach pod מ, powin. bydź Chirik. מטר to siowo nie ma wcale formy kał. טטרה Ten dziwaczny wyraz wcale nie istnieie w ięzyku Hebr. מיכאל Błędnie Segoł pod א, powin. bydź Cere. *’8. מכסה liczla” Mylnie Pathach pod D, powinien bydź Kamec. — W tern mieyseu opuścił autor wyraz Hebrayski .י מכפלה מכר — Brakuie formy Hithpael. »1g. מכהה uderzenie ” Znaczenie dziwaczne. Ten wyraz Hebr.• znayduie się raz tylko w Biblii (Jzaiasz r: 30. w. 14) a to z suffixem, i znaczy.־ rzecz potłuczona, lub pokruszenie na kawałki. Wedle naszego autora wcale nie było by sensu w przytoczonym wyżey wierszu מלא Brakuie formy Niphal i Piet. lig מלאך poseł, posłaniec, goniec” Czemuż to autor nie zecbciał także umieścić (inawet na czele) poważnego znaczenia anioł? w którem to znaczeniu wspoinniony wyraz מלאך iak nayczęściey znayduie się'w Biblii. Wszakże w ięzyku polskim iak w każdym innym, co innego rozumi się przez wyraz anioł, a co innego przez poseł, posłaniec i gonieć, trudno mi zatem dociec przyczyny tego uchybienia czyli opuszczenia, które by nie ieden mógł poczytać za antyreligiyne skinienie: ii nie potrzeba St. wierzyć w istnienie aniołów. Odsyłam szanownego czytelnika do wyrazu ברא (stworzyć) na stronicy 30 ninieyszćy recenzyi, gdzie podobnego rodzaiu uchybięnie wykazałem. מלבן 9״ ceglany piec, p: לבנה ” Sądzę, że taki nawet prostaczek co ciągle że tak rzekę za piecem siedzi, wie o różnicy między ceglanym piecem a cegielnią•, autorowi zaś radzę, aby się w Biblii i iey tłómaczeniach (Nachum r: 3, w: 14) przekonał, że ów wyraz Hebr. מלבן nie znaczy ceglany piec (t. i, piec z cegieł stawiony) ale tylko cegielnią (t.i. piec gdzie się cegła pali) Za taką moią słuteczną radę, życzył bym sobie, aby autor zechciał mnie oświecić względem swoiey abrewiacyi p. (t. i. porównay) bo szczerze wyznaię, że nie poymnię iaka zachodzi styczność między wyrazem מלבן cegielnia, a przytoczonym przezeń dla porownania wyrazem לבנה, który znaczy Xiężyc. no. — W tern mieyscu opuścił autor wyraz Hebr. מלוא , znaczący wał lub cytadella. ~~ מלה Brakuie formy Pyal i Hophal. מלט Braknie formy Hiphil i Hithpael. מלל Brakuie formy Hophał. )מלב Chald: królewska władza, królowanie, królesiwo” Tu autor przez popełnienie 2ch błędów wpunktacyi (bo litera כ powinna bydź bez Dagesz, a litera ו zamiast Cholem powinna mieć Młupim) mimo wiedzy z wyrazu Chaldeyskiego מלבו (iak 61 w Daniele kilku krotnie w rod. 2m i 7m) znaczący królewska władza etc. zrobił wyraz Hebrayski מלכו, znaczący iego król. 1מלבות 0ג Mylnie umieścił znak Dagesz w literze •כ מלכדת — Tu znowu na odwrót popełnił uchybienie poprzednie, bo nie nmieścił w literze כ znaku Dagesz, iak bydź powinno. מלל Brakuie formy Piel. ” מן-ךי Chal. Błędnie Kamec pod מ, zamiast Pathach. ~W tem mieyscu autor całkiem opuścił wyraz Hebr. מנים , który się znayduie w Biblii n. p. w psalmie 150 i iest nazwiskiem instrumentu muzycznego stronowego. מנוד wzruszenie, miotanie" Ten wyraz Hebrayski znayduie się raz tylko w Biblii, t. i. w Psalmie 44m w. 15. połączony z wyrazem ראש głowa, i znaczy kiwanie czyli trząsanie głową. Sądzę że miotanie głową, iest nam obce i nie wiem zkąd się autorowi dostało. מנוח Mylnie Pathach pod T, powin. bydź Kamec. 133• מני etc. lub toż co מנ.ים ” Co za pamięć! Co za rozwaga! Nasz autor odwoluie się tu do wyrazu □מני (nazw, instrumentu muzycz.) który iak wyżey nadmieniłem, w swoim słowniku opuścił. A że i wyrazu מני na tem tu mieyscu położonego nie przetłómaczył, nikt zatem nie będzie wiedział iego znaczenia. ' \ 62 St. 123 מנע Brakuie formy Niphal. >24• !מסור Tu autor opuścił pierwiastek, który iest סוה מםכן — Błędnie pozbawił literę כ znaku Dagesz. מסבנלת ubóstwo" zamiast Chołem powinien bydź młuupim w ו . □□מ Brakuie formy Niphal. מספד Błędnie Segol pod פ, zamiast Cere. >25. מספוא pastwisko" Znaczenie wcale niewłaściwe, powinno raczey bydź obrok• Wystawiam sobie zadumienie ucznia maiącego przed sobą słownik naszego autora, kiedy napotka mieysee w Biblii (I. X. M. r. 42. w. 27) gdzie ten wyraz מספוא znayduie się, i gdzie w׳yrażnie mowa iest o obroku (a podług autora, pastwisku!) wyiętym zworu w gespodzie dla osła. מספחות Błędnie Pathach yod פ zamiast Kamec. מספ״ Błąd podobny do poprzedniego. □'מעבד Dwa błędy w iednym wyrazie; powin. bydź pod literą ע Szwa zamiast Chatafpathach, a w literze ב znak Dagesz, Przekonać się o tem można w Job. r. 34 w. 25, następnie w dziele Szaraszym Kimchi, oraz w Nimukim Eliasza Lewite który o tey właśnie punktacji wyraźnie mówi. J w Geseniuszu taka iest punktacja. >26. מעון etc. pier. ״עוץ Błąd dziwaczny; wyraz מעון nigdy nie miał i mieć nie może za pierwiastek עוץ , bo ich znaczenia są wcale różne; powinno raczey bydź עון St. , V Chatafpathach, drugą מ, zamiast V Chatafpathach, drugą מ, zamiast1מ עלי ן .6־ chald. mylnie pod lit. powin. bydź Kamec. מעמד Blednie Pathiach pod Kamec. מען Zam. מענה ” Mylnie Kamec pod נ w drugim wyrazie zamiast Segoł. מע״כיס plany, zamiany" Ostatni wyraz iest istotną w tern mieyscu zamianą znaczenia prawdziwego na zupełnie dzikie, bo wspomiliony wyraz Hebr. nigdy i nigdzie nie może bydź tłómaczotty przez Zamiany. ‘מפח ,8־ Błędnie Pathach pod פ , powin. bydź Kamec * מפל Powtórzenie błędu poprzedniego. מפלגות Litera ל zamiast młupim, powinien mieć Cliołem 1מפתן •9־ Błędnie Pathach pod ת , zamiast Kamec. מצבת potąg, pomnik ” Tu autor opuścił wyraz Hebr. מצבה» który to samo ma znaczęnie i daleko częściey W Biblii się znayduie . מצה Brakuie formy Niphal. 1314 מקצת Błędnia Pathach pod צ zamiast Kamec. מק~ה pokład, podłoga) pułap" Oto synonim oryginałny! Jak widać wyraz podłoga iest u naszego autora Synonymem pułapu i pokładu, bo wyraz Hebr. מקרה , który raz tylko (iako rzeczownik) w Biblii się znayduie, nie ma innego znaczęnia iak pułap. J słowo (verbum) Hebr. z którego ów rzeczownik pochodzi, nie ma żadnego innego znaczenia. •31. מרא wynosił się ” w tern znaczeniu znayduie się to słowo iedynie w formie Hiphil, które autor opuścił. • 3». □,מרבך Literę ב mylnie wzbogacił znakiem Dagesz, powinna ona być bez tego znaku, iak w Biblii, iiak ią umieścił Kimchi w swoich dziełach Michłol i Szaraszym. Wspomnione uchybienie zaszło także w Geseniuszu zapewne przez omyłkę drukarską, którę nasz autor wiernie przekopiiował. מרבה ־־ Błędnie Chirik pod מ zmiast Pathach, bo ten wyraz nie znayduie się w formie, iaką mu autor nadał. — מהבין łóżko" Znaczenie niewłaściwe; łozko oddaie Hobrayczyk wcale innym wyrazem bo przez מטה , a wspomniony wyraz מרבק znaczy łożysko, legoniisko, bo ściąga się do zwierząt i bydląt, które podobno nie spoczywaią na łóżkach. “מר^ללת ־ to co do nóg należy *’ Ale co takiego ? (pytaiącego z ciekawością zdaie mi się słyszeć ucznia) czy iaka część nogi, czy iaki rodzay obuwia, czy podwiązka lub co innego? Nie do mnie ale do autora należy odpowiedzieć na to; ja raczey powiem istotne w spoinnięnego w yrazu Hebr. znaczenie t: i: mieysce w łożu u nóg, albo w nogach ” Ten wyraz znayduie się tylko (oprócz Daniel 10. 6. gdzie znaczy “ podstawa, podnóże )w 3. rozdziale w׳ Ruth kilka razy. Przytoczę tu iedne tylko St. ko mieysce dla przekonania, iak dziwacznie i bez sensu było by iego tłóniaczenie wedle naszego autora.— n. P. Ruth r. 3. w. 14. ותשכב מרגלותיו עד הבקר, co istotnie znaczy (iak każdy z tłómaczenia Biblii przekonać się inoże) ” J spała (niewiasta Ruth, o którey tam mowa) u nóg iego (Boaza) do rana" zaś podług naszego autora musiano by tlóinaczyć ” J spała to co do nóg iego należy do rana ” Takie to dziwactwa narzuca niewiadomość wierszom Bibilijnym *32. מרדא Chał. Blednie pathach pod מ zamiast Kamec, patrz Ezdrasz 4, 15. □'מרת Uchybił autor co do porządku alfabetycznego מרוד wypędzenie, wygnanie ” Znaczenia nieodpowiedne, powinno raczey bydź.• nędza, upadek, prześladowanie. *33. מרו־ח Błędnie Pathach pod מ zamiast Kamec. מרט Brakuie formy Niphal. □מרי rozkosz ich ” Czy u naszego autora, powstanie czyli rokosz iest rozkoszą*. Niech się strzeże takich pomysłów lub zmian! bo ten wyraz Hebr.- znaczy tylko ich rokosz czyli powstanie, ale nigdy ich rozkosz. *34• מרעת wspólne pastwisko ” Przymiotnik wspólne żadnego nie ma spólnictwa z tym wyrazem Hebr.־ który iest poiedynczym rzeczownikiem i znaczy: pastwisko lub pasza. מיד etc, H. gorzko płakał, ięczał ” Podobno autor nie wie, bo nie wzmiankował że wtey a — 66 — St. fermie (Hiph.il) wspomnione słowo iest czasem transit; i znaczy gorycz sprawić. משוש Dwa błędy wiednym wyrazie, bo litera מ powinna mieć Kamec zamiast Pathach, a litera W chołem zamiast młupim. Przez tak mylną punktacyą autora, ten wyraz Hebr; znaczący radość, przybrał postać smutną bo dziwaczną. משחק śmiech, wyśmianie, pier. ״שמק Tak iest, i śmiech i wyśmianie wzbudza ten pierwiastek; wcale bowiem nie istnieie w ięzyku Hebrr, a utworzenie swoie winien iedynie niewiadomości lub nierozwadze. משפחה Niech sobie autor da wyperswadować; ta* kiego wyrazu me ma w ięzyku Hebr, iest wyraz do tamtego podobny מש5ח (Jzaiasz r. 5; w. 7.) lecz ten opuścił autor. 136• □משברי bałwany” Aleiakiel czy bałwany so* li, bałwany morskie, bałwany wznaczeniu bożyszcza, lub wcale bałwany iako przenośnia na ludzi nieokrzesanych! Oświadczam uczącemu i uczniowi, że wspomniony wyraz Hebr; ma iedno tylko znaczenie t: i. bałwany morskie czyli fale משיי Brakuie formy Hiphil. — W tern mieyscu opuścił autor wyraz Hebrayski .משואה משחר — Błędnie Pathach pod ה, powin. bydź Kamec, patrz Psalm. 110. w: 3. משטח ,.משטוח, mieysce w którem co wybucha, lub rozpościera się ” W wyrazie St. wybucha, wybuchło znaczenie tak bardzo dziwaczne, że znawca wpada w zadziwienie daremnie, gubi się w domysłach, aby odgadnąć przyczynę takiey niedorzeczności. Te wyrazy Hebr: znaezą tylko mieysce gdzie się co rozciąga, lub rozpościera, n: p: w Ezech. r. 26, w. 5. r. 47. 10. כזיטך Brakuie formy Niphal. *37• Błędnie Pathach pod 25 powin. bydź Kamec. מ^זל Braknie formy Hithpael. 138. W drugim wyrazie litera מ powinna mieć Pathach zamiast Chirik, w formie bowiem przez autora podaney, wyraz ten wcale się nie znayduie. בז^זקיל Zamiast Chołem powin: bydź pod ק Kamec. *39• מע1תה Mylnie Kamec pod ת » powin. bydź Segoł. Przez takie uchybienie przeistoczył autor rodzay męzki na żeński. Lecz cóż z tego że się autorowi tak podoba, kiedy w cątey Biblii nie ma lego wyrazu w rodzaitt żeńskim ? —. מחי kiedy, dopókiz ? ” Znaczenie drugie nie zgadza się zprawdą, bo ten wyraz Hebr: wtedy dopiero może znaczyć.־ dopókiz ? kiedy iest połączony z wyrazem עד, ale sam מתי, iak go tu autor , umieścił, znaczy tylko kiedy. — 68 — St. Litera נ 139.נאר wór skórzany ” Autor nie wie i chce aby uczący się odgadną! prawdziwe znaczęnie, które iest. łagiew, albo naczynie dęte osobliwie skórzane. נאף Brakuie formy Piel. T נגע Uchybienie podobne do poprzedniego. T בגר Braknie formy Hophal. נגעץ Brak. for. Niphal i Hophal. נדבה gotowy, ochoczy" Czemuż opuścił glównieysze tego wyrazu znaczenie? t; i: dobrowolna ofiara czyli dar. נדח Brakuie formy Niphal. {נד Ch. נדנה, pochew, pokrywa mianowicie duszy t. i. ciało ” Chcial się tu autor wysadzić obiaśnieniem ('lubo i to iest wyięte z Geseniusza) lecz cóż nam zdobrey chęci przy złym skutku? Wspomniony wyraz Hebr: istotnie znaczy pochwa do szabli lub miecza, iako to w I.Kroni: r: 21. w. 27, zaś iako przenośnia (w chald.) używa się względem ciała uważanego za pochwę duszy. Daniel 7. 15. Nasz atoli autor uczy przeciwnie, że ten wyraz znaczy pochew mianowicie duszy. 144• נוף z góry na dół poruszyć ” Wszyscy Lexikografowie opacznie mówią, że ten wvraz znaczy: z dołu na górę poruszyć, a nayczęścićy: poruszać (co rękoma) w tę i owę stronę,ale nigdy z góry na dół. St. 144 rosół, polewka ” Czy autor sam wynalazł to niewłaściwe znaczenie, czy mu ie kto doniósll Wszakże ten wyraz wszędzie w Biblii znaczy potrawa n. p. 1. X. M. r: 25. w. 29, tamże w. 34. gdzie wyraźnie mowa iest o potrawie z soczewicy ( NB. o polewce z soczewicy nie słyszałem) J Geseniusz oddaie ten wyraz Hebr. przez niemieckie: Gericht, co znaczy potrawa. »4&• בזר Brakuie formy Hiphil. נךןרימ Autor błędnie pozbawił ten wyraz litery ’, która powinna bydż po literze ח iak znayduie w Biblii. בהל oddziedziczył" Mylnie Pathach pod ב zamiast Kamec. Brakuie także formy Hophal. 146. נחתים Dwa błędy; pod lit: נ powin: bydź Szwa ale nie Chirik, a zamiast Pathach pod ח Chirik. patrz Samuel II. r. 6. w. 9. נטע etc. zasiewał Znaczenie wcale niewlaściwe, bo zasiewać oddaie Hebr: innym zupełnie wyrazem t: i: przez זרע • >47• בט^ז Brakuie formy Niphal i Pyal. בכה Brakuie ior.Niph. Piel, Pyal i Hophal. נכון Mylnie Pathach pod ב zamiast Kamec. >48. נמלה etc. p. Arab. נמלת ” Niech autor zechce \ lepiey popatrzyć w Geseniusza słowniku ׳ zkąd ten arabski wyraz wyiął; zdaie mi się że tam nie ma נמלת ale .נמלה נסח — Brakuie formy Niphal. Se ‘43 נסך Braknie formy Niph. Piel, Hiphil i Hoph. ‘49• Ch. נסך ofiara napoiów, rozlanego co, posag, wizę- runek lany, pomazaniec, Książe" Tu autor na iednem inieyscu skupił 3 wyrazy Hebr: i ieden Chaldejski, a okok nich 6 razem znaczeń, zostawuiąc uczącemu się odgadnięcie, czy wszystkie te znaczenia polskie odnoszą się do każdego z osobna wyrazu Hebraysk: albo czy pewna część ich do ,tego lub owego wyrazu ściąga się. Ale czy zagadki mogą mieć mieysce w Słowniku? נס^ז ־ mianowanie" Znaczenie wcale uieodpowiedne; przekonać o tern może wiersz 25. r. 28. w Jzaiaszu, gdzie ten wyraz Hebr; znayduie się, więcey go niema w caley Biblii. — ED3 Brakuie formy Hithpael, נסע - Brakuie formy Niphal. נעל י Brakuie formy Hiphil. נער - etc. Hith. wyrzucił się" Zkąd się tu wyrzuciło tak dziwaczne znaczenie ? o sio- wo Hehr: raz tylko ieden znayduie się w formie Hithpael, t. i. Jzaiasz 52. 2, i znaczy w tey formie: otrząsać się ( ale nie wyrzucić się ) z prochu. !נפר Braknie formy Pyal. »50. j etc. Piel, uderzyl" Co za uderzaiące bo niewłaściwe tu znaczenie ! powinno bydź rozbił, pogruchotał. To uchybienie iest podobno skutkiem niezrozumienia Geseniusza, który ten wyraz — 71 — St. Hebr. w formie piel oddaie przez niemieckie zerschlagen (co istotnie znaczy rozbić, stłuc, pogruchotai) ale nasz autor niestety mniemał, ze zerschlagen iest to saino co schlagen. נצב Brak; formy Niphal. נצה etc. Niph. ciągniony, daley robiony był ” 152 שנים czystość zęlów ” Mylnie Kamee pod lit. ק zamiast Szwa (iako w stanie podległ:) patrz Amos 4. 6. נק12 ־*־ Uchybił co do porządku alfabetycznego. To samo uchybienie zaszło i w Geseninszu, a nasz autor iakieśmy iuż tylekrotnie uważali, wier- נצל - Brakuie formy Hithpael. נקב - Brakuie formy Niphal. נקי ־ Mylnie Pathach pod : powin. bydź Kamec. ז?קה - etc. Hiph. niewinnym uznał" Opuścić autor formę Piel a w mieysce tey przytacza formę Hiphil, która nie istnieie. נצל - Brakuie formy Hithpael. נקב - Brakuie formy Niphal. נקי ־ Mylnie Pathach pod : powin. bydź Kamec. ז?קה - etc. Hiph. niewinnym uznał" Opuścić autor formę Piel a w mieysce tey przytacza formę Hiphil, która nie istnieie. Znaczenia te odznaczaią się niewłaściwością. Ten wyraz Hebr. w for. Niphal znayduie się tylko raz w całey Biblii t. i. w Jerem, r. 8. w. 5. i znaczy, ciągle trwały, albo wieczny, a podług innych uporny Wspomnione mieysce w Jerem, brzmi; מדוע שובבה העם הזה ירושלים משובה נצהת t. i. Czemuż odwrócił się ten lud Jeruzalemski odwróceniem wiecznem (albo upornem). Podług naszego autora musiano by ostatnie dwa wyrazy tłómaczyć, odwróceniem ciągnionem lub dałey robionem St. ׳ wiernie w podobnym przypadku naśladuie. 152 נקם. Brakuie formy Hophal. נלןע etc.przedany był” Znaczenie wcale dzikie i nie można poiąó co było powodem iego. זלקף Piel wypadł ” Podobnież znaczenie wcale niewłaściwie. גקר kopał, przekopał, przewiercił ” Autor podobno nie wie, bo nie umieścił głównego znaczenia tego wyrazu, t. i. wykłuć, lub wyłapie (oczy) w któreni to znaczeniu ow wyraz wielokrotnie w Biblii znayduie się. נקש Brakuie formy Niphal. נשאת Błędnie Szwa pod נ, powin; bydź Chirik. לשכת Mylnie כ bez Dagesz. נ^ף zmrok wieczorny etc. p. רלח חילם ” Żałuię autora, który mimowolnie nie przestaie dawać dowody, iż bez wlasney znaiomości i rozwagiי lecz tylko na oślep trzyma! się Geseniusza. Oto przy wspomnionym wyrazie נשף mówi Geseniusz o wytkniętych wyżey 2ch wyrazach □רוח היל, które gdzieindziey w swoim słowniku pod właściwą literą ר (r) umieścił i obiaśnił. Lecz autor nasz, w tern tu mieyscu naśladował Geseniusza, bo położył abrewiacyą p. (t. i. patrz albo porównay) i wzimiankowane 2 wyrazy לה היל ם"), zaś w następnym ciągu swego słownika t. i. pod literą ך (r) ani tych 2 cli wyrazów Hebr. ani ich znaczenia nie umieścił. Więc kazał patrzyć czyli porównać z tem czego w W słowniku iego nie ma. St. נשת Opuścił formę Niphal. Braknie formy Hophal. נתן Brakuie formy Hophal. נתץ Opuścił aż 4 formy, Niphal, Piel, Pyal i Hophal. נתק Brakuie formy Niph. Hiph. i Hophal. נחד Błędnie Cere pod נ zamiast Segoł. נחש Brak, formy Niphal i Hophal. Litera ס שדך Brakuie formy Pyal. בך□ Taka forma nie znayduie się w całey Biblii. סגר H. etc. włączył ” Znaczenie nieodpowiedne; Brakuie także formy Niphał i Pyal. סך żyła, bicz, pierw. Ar, סדד zamknał" Śmieszne w tern mieyscu dziwactwo przechodzi zaiste wszelkie Wyobrażenie ! ów wyraz Hebr: “סד znayduie się tylko dwa razy w caley Biblii, i nic innego nie znaczy iak dyby lub kłoda (rodzay więzów drewnianych na nogi) sama nawet osnowa tych 2ch mieysc, gdzie iest umieszczony, iasno tego dowodzi. Job żaląc się na zbyt dotkliwą niedolą mówi do przed- wiecznego sprawcy wszech rzeczy (rozd. 13. w. 27 ) ’וחשם בסד רגל włożyłeś w dyby nogi moie" Daley tamże r: 33. w. II. iest powtórzenie tych samych wyrazów. — 74 — St. Nie byłoż by to dziką śmiecznością, przetlomaczyć powalane tu wyrazy, wedle naszego autora ” włożyłeś w żyłę albo bicz nogi moie ? Lecz (zdaie mi się słyszeć pytaiącego się każdego z moich czytelników słusznie zdziwionych) zkądże się autorowi tak rzadkie dziwactwo przyśniło? i czy to bydź może aby żyła i bicz miały za pierwiastek słowo' zamknąć ? Na to krótko odpowiem: iż podobno temu wszystkieinu winien niewinny i uczony Geseniusz. W iego bowiem słowniku nasz urywkowo kopiuiący autor widział przy wspomniońym wyrazie סד niemieckie tlómaczenie Block) a łacinskie nervus ״) Atoli przez nieznaiomość ięzyków któremi by cbeial figarować, zdawało mu się naprzód że łaciński wyraz nervus, Oddać tu wypada przez żyłę•, powtore że niemieckiemu Block, naylepiey odpowiada bicz, inż to z względu podobieństwa pierwszey litery i iedno zgloskowości, iuź wreściedla więkśzey zgodności ksztaltu iaka zachodzi między żyłą a biczem, niż istotnemi znaczeniami niemieckiego Bloka. Co zaś do pierwiastka Arab• סדד zamknął, ten wyięty z słownika Geseniusza, może się tylko wydać dziwacznym przy żyle i biczu naszego autora, ale bynaymniey przy istotnem znaczeniu dyby czyli kłoda. Cala ta okoliczność okazuie obok niewiadomości wielką nierozwagę czyli niepamięć, bo nasz autor widział przecież iż Geseniusz porównywa z־ z־*) znaczy istotnie po polsku blok, bałwan, kłoda, bryła. **) znaczy po polsku moc, siła, żyła kłoda. <*ך St. wspomniony wyraz סד z innym podobnego znaczenia wyrazem !"מהפכי, on sam zaś tenże ostatni wyraz poprzeduio pod lit; מ na stron 110. słownika swego przetlomaczyt dość właściwie t. i. nerw, dyby, Kuna, a iednak nieco póżniey o tein wszystkiem zapomniał. Ztąd nawet widać, że w ogóle naybardziey autora • naszego zaambrassował łaciński wyraz nervus który przy מהפכת dla większey ostrożności przepolszczył na nerw — *56. וגו־□ Mylnie Kamec pod J zamiast Pathach. טוד Rozmowa poufała, poufałość, biesiada przyiacielska, posiedzenie naradne ” Czemuż to autor opuścił powszechne tego wyrazu znaczenie, t. i. taiemnica w którem ów wyraz znayduie się często w Biblii, n. p. Przypow: Salom; r. 11 w. 13, r. 25. w. 9, i t. w. ור□ Brakuie formy Hophal. ,57• Brakuie formy Piel, Hiphil i Hophal. 153. כל□ Brakuie formy Piel. 15g. סמך etc.umówił”' Znaczenie wcale niewłaściwe. סער Ch. סער ” W obudwóch wyrazach błędnie umieścił na końcu literę ר (r) zamiast ד (d) przez co ten wyraz otrzymał inne wcale znaczenie. !סער wicher, pier. biegał pędem burzy'1 Podobno autor i tu nie zrozumiał Geseniusza, z którego kopiiował, bo Geseniusz tak mówi “ W Arab, wyraz שעי znaczy laufen, stürzen, auch von 76 St. der Heftigkeit der stürme, t. i. biegać, pędzić, także się używa względem gwałtowności burzy ’’ Niech teraz uważny czytelnik osądzi połączenie i skrócenie naszego autora. ספח Brakuie formy Pyal i Hithpael‘, zaś forma Hiphil, którę nasz autor podał, wcale nie isttiieie. םפף u progu stał, w przysionku stał, w samym do mu, p. סף ” Podobno autor nie wie, bo nie umieścił, że to słowo znayduie się tylko w formie Hithpael. Następnie nie poymuię, iak się zgadza znaczenie stać uprogu z drugiem: stać w domu (które w istocie iest błędnem) tern bardziey kiedy sam autor każę porównać ów wyraz ם?ף z innym ף□ znaczącym próg. Może u naszego autora próg iest synonymem domu, wtedy zgoda. ספק etc. Hiph, dał oklask ” To słowo nie ma Wcale formy Hiphil, (chyba z literą ש ną początku) które autor gdzieindziey umieścił) . ספר Brakuie formy Niphal i Pyal. סרח Brakuie formy Niphal. סתם Brakuie for. Niphal i Piel. סתר Brak. for. Niph. Hiph. Hithpael, Litera ע 16i. עבד Opuścił formę Niph. Pyal i Hiphil, — 77 — Str; . 162 עבדה praca etc, cześć uprawa" Ostatnie wyrażenią się tu są nie poięte. עבט ”־ etc. H. Obrócił, p. עבת inaczey odwlekał, opóźniał; pożyczył" Przy wiedzionc tu znaczenia, wyiąwszy iedną estantie, są dziwaczne, iak również rada autora, aby patrzyć czyli porównać z wyrazem עבה ; albowiem pierwsze wspomnione słowo עבט w formie Hiphil znaczy iedynie: pożyczyć, i nie ma żadnego podobieństwa znaczenia z rzeczonym wyrazem עבת • Lecz nie sądźmy aby tak śmieszne uchybienia były rozmyślnie przez autora popełnione, są one niestety skutkiem niezrozumienia i pokaleczenia Geseniusza. -עבר ־ etc. ostatni kres podróży" Gdzie autor tak niewłaściwe czerpał znaczenie którego ów wyraz nigdy nie miał i nie ma ? !63, עגן To słowo nie istnieie w formie kał, iak się autorowi zachciało, ale tylko w formie Niphal, ‘64 עוד etc, Piel עור otoczył ” Błędnie w drugim wyrazie na końcu litera ר ( r ) zamiast litery ך (d). Przez tę zmianę z słowa otoczył, wytoczyło się, imię przym; ślepi. — Tamże ” Hophal, świadectwo, zaprzeczenie uczynione było" Jak wszędzie tak i w tern mieyscu chciał autor naśladować Geseniusza, lecz niezrozumiawszy go, i tu sprodukował znaczenia niewlaściwe. Wspomnione słowo w formie Hophal, znayduie się tylko ieden raz w całey Biblii t; i: II. X. M. r. 78 St. 21. w. 29, i nic innego nie znaczy iak; przestrzegać kogo o czem lub napominać kogo ostrzeżeniem. Z różnicy iaka zachodzi między teini prawdziwemi zna. czeniami a niedorzecznemi autora, łatwo sobie wy- stawić można iak dziwacznego sensu nabrało by wspomnione mieysce w Biblii wedle iego tłómaczenia. >65 ,עור Brakuie formy Hiphil. ■— עף H: do ucieczki zmusił ” To zupełnie co nowego, a zarazem w śmieszności celuiąeego ! Nasz autor cbce bydź (ale podobno mimo wiedzy) twórcą nowych wyrazów Hebraysk. bo położony tu przezeń wyraz עף nigdy nie istniał i nie istnieie w ięzyku Hebr. עו\ל Skądże się dostał znak Dagesz do litery ן , i ieszcze po Chatafpathach 1 Bydź może iż autor nie tylko wyrazy ale i nowe prawidła grammątyczne w ięzyku świętym tworzyć zamyśla, lecz kiedy tyle wieków minęło, a żaden z naywiększych znawców na tę nie odważył się śmiałość, nieslusznie bym postąpił gdy bym naszego autora o nią posądził; inna ku temu zaiste była przyczyna, którey, niebędąeey domysłem, ale rzeczywistą prawdą, każdy domyślić się może. עול niegpdziwość chytrość" Z imienia przymiot. zrobi! tu autor rzeczownik, bo (en wyraz Hebr. znaczy, niegodziwy, chytry. □עועי Uchybił co do porządku alfabetycznego, bo po tym dopiero wyrazie następuie wyraz עלן. >66. עור Brakuie for. Hiphił. 79 St. עזב ,66! עזר .167 עטף - עטר - St. עזב ,66! עזר .167 עטף - עטר -Brakuie formy Niphal i Pyal. Brakuie formy Niphal i Hiphil Brakuie formy Hithpael' Brakuie formy Hiphił. !68. עבר Brakuie formy Niphal. עלית Cha!, izba iadalna, wyzsze piętro ” Aby dać czytelnikowi poznać śmieszność pierwszego znaczenia, nadmieniam, że wspomniony wyraz Chaldeyski znayduie się tylko raz ieden w Biblii, t. i. w Danielu r. 6. w 11. a że tam mowa iest o osobnem w domu iego mieyscu, póświęconem przez Daniela zasyłaniu skrycie trzy razy dziennie modłów do prawdziwego Boga, pytam się więc Czy izba iadalna iest przyzwoitem do tego ustroniem ? Gdyby nasz autor obeznany był cokolwiek z Pismem Stern nie dopuścił by się takiego dziwactwa, lecz ponieważ inaczey się rzeez ma, łatwo ie wylągł. Spostrzegl on zapewne w Buxdorfa Concordant. Chald. na Daniel i Ezdrasz, łacińskie tłómaczenie owego wyrazu עלית , które iest coenaculum, daley widząc w iakim słowniku łacińskim, że coenaculum kilka ma znaczeń, a mianowicie: izba iadalna, altana, wyższe piętro, sądził trafnie postąpić w umieszczeniu znaczenia pierwszego i ostatniego. עלם Brakuie formy Niphal. — עבד Z, u, przy? W takiey postaci nie masz wcale tego wyrazu w ięzyku Hebr. lecz autor chcąc naśladować Geseniusza, przez własną nieWiadomość — 80 — St. świadomość i obcinanie tamtego, musiał to dziwactwo utworzyć. Geseniusz wystawiaiąc ów wyrzż עמד , dobitnie powiada, że nigdzie w takiey postaci nie znayduie się, ale tylko z suffixem litery י i inną punktacyą. t.i: a wtedy znaczy; Zemną lub przymnie. O tern wszystkiem zaś autor nasz zamilczaiąc, Wprowadza uczącego się w błąd nader śmieszny, bo uczy go wyrazu Hebr: wcale nieistnieiącego, a zarazem niewłaściwego znaczenia Z, i u . 171 עמסBrakuie formy Hiphił* — _ Błędnie Pathach pod נpowin. bydź Kamec, 172. ענוה dla, inaczey łagodność ” Dopoki w ięzykit polskim i w inych ięzykaeh, praepozycya dla nie będzie synonymem rzeczownika łagodność^ dopoty pierwsze znaczenie naszego autora ( dla ) będzie tu barbaryzmem okazującym rzadką nipwiadomośc swego twórcy* 173. עפד sypnął piasek, rzucił proch ” Niech autor Sobie przypomni rzeczownik znaczący ziemia lub proch (a nigdy piasek, co wcale innym odduie się wyrazem Hebr: t: i: przez חול) z którego to rzeczownika owe słowo pochodzi, i raź tylko znayduie się w Bib: t. i. Samuel II. 16. 13; a wtedy sam uzna, że iego piasek nie powinien tu mieć mieysca. — עצר Brakuie formy Niphal *74‘ עקח Mylnie Pathach pod ק zamiast Kamec. — עקש Brakuie formy Niphal i Piel. *75- ערב etc. tkaninia lub osnowy tkaniny “ Bardzo St. mylnie, bo ten wyraz Hebr: znaczy wątek. Na osnowę zaś wcale inhy iest wyraz w ięzyku Hebr.• t. i. . Gdyby autor znal cokolwiek Etymologii Hebr. nie popełni! by tego błędu, bo wiedziałby zkąd się wywinął ów ערב watek znayduiący się razem z שתי osnową tkaniny, kilka krotnie w III. X. M. r. 13. 175, ערה Brakuie formy Hiphil. ערלה nagość, części wstydliwe ” Zkąd to przyszło że autor ten wyraz tak pokaleczył ceyli oszpecił przez punktacyą która szczególną odznacza się nieznaiomością? Oto pod lit: ע zamiast Chatafpathach powin.־ bydź Segoł, zaś po Chatafpathach iak się autorowi zachciało, nigdy nie może nastąpić Szwa, która się znayduie pod lit. . ר ערך .6לז Brakuie formy Hiphil. ערל obrzezał, odiął napletek z członka męzk׳. ” Znowu coś szczególnego! u naszego autora przeczenie (negatif) iest podobno to samo co twierdzenie (affirmatif) bo wspomniony wyraz Hebr: znaczy: nie obrzezał, nie odiął napletka etc.; w czem żadney nie ma wątpliwości, gdyż wszyscy Lexikografowie a między niemi i Gesen: na to się zgadzaią. Tein bardziey zaś nad rzeczonym błędem dziwić się Wypada, bo autor po tym zaraz wyrazie umieścił pochodzący z niego przymiotnik ערל z tych samych 3ch liter składaiący się, i sam go tłumaczył; „nieobrzezany” St. 176 ערף kark, szyia” Ostalnie znaczenie iest tu wcale niewłaściwe, bo szyia oddaie Hebrayczyk zupełnie innym wyrazem t. i. przez צואר עיעה — Brakuie for. Niphal i Pyal. עשירית dziesiąta ” podobno autor nie wie, bo nie dodał, że ten wyraz znaczy także.‘ część dziesiąta ,ł5 . עי2יות Zamiast błęd: Pathach pod ע , powinien bydź Kamec. 178 עהוד Powtórzenie błędu poprzedniego. עתיק Znowu błąd podobny do poprzednich. Litera פ 79י• Brakuie formy Piel. •פתל Brakuie formy Niphal i Hophal. □פריו cena etc. Autor opuścił potrzebną wzmianke, że tenże wyraz z inną na końcu literą t. i. z ן kilkakrotnie w Biblii się znaydniący, te same ma znaczenia. ,פ usta” Tu znowu opuścił potrzebną uwagę, że ten wyraz znaczy czasem moie usta, bo końcowe > iest zaimkiem dzierżawczym w osobie ley. »80. ךך przerwanym etc. Brakuie formy Hophal. פזר Brakuie formy Niphal, Piel i Pyal. 183. פלת ułamek,odcinek,kamień młyński spodni” Dodatek spodni iest błędem istotną naszego autora 83 St. będącym własnością, bo w żadnym słowniku (ieśli nie podobnym iego) czerpac go nie mógł. Wspomniony wyraz znaczy tylko (oprócz pierwszych 2ch znaczeń) kamień młyński׳, chcąc zaś dodatkowo oznaczyć: spodni lub wierzchni, trzeba dodać względem pierwszego wyraz תחתית , a względem drugiego wyraz רכב . Patrz Sędziowie rozd- 9. 53. Samuel II. r. 11. w. 21. Job 41. 16. 183. פלתי Błędnie Dagesz w literze ת. על פגי Mylnie Cere pod פ zamiast Szwa. פסק Brakuie formy Niphal. 184• פעם Brakuie formy Niphal. 3צה Brakuie formy Piel,׳ פקד — Brakuie formy Pyal, Hiph,•. i Hophal. פקח Brakuie formy Niphal. פר ־־־ cielec, ciołek ” Panie autorze ! nigdy i ni- gdzie cielec, tylko ciołek. פרור ן פרבר Błędna punktacya w obudwoch wyrazach; pod literą 3 i 1 powinien bydź Kamec zamiast Pathach. פרךה Mylnie Segol pod פ zamiast Chirik. פרור toż co פרבר Podobnież iak wyżey (przy tych samych wyrazach) uchybil autor w punktacyi, bo zamiast Pathach pod ו i ב powinien bydź Kamec. Prócz tego iest tu dodatkowa omyłka, bo w literze 3 brakuie Dagesz. פרח etc. rozkwitł, zakwitł powtórnie” Dodadek 84 St. . powtórnie iest tu wcale niewłaściwy. 186 פרע Brakuie formy Niphal. 187• fPS Błędnie Pathach pod ר zamiast Kamee, iak wszędzie w Biblii. 188 פ.'ל'יט wyzuł lub ściągnął” Mylnie litera V? (syn) powinna bydź fszyn)• Brakuie także formy Piel. 3?2ור etc. Ten wyraz istotnie Hebrajski (patrz Eklesiastes 8,1) umieścił nasz autor przy kilku podobnych wyrazach Chaldeyskich, przez które to niewłaściwe połączenie, wprowadza uczącego się w błąd, iakoby i wspomniony wyraz Hebr. był Chaldeyskim . פתה Brak: for; Niphal, Piel i Pyal. 3תח Brakuie formy Niphal i Pyal. Litera צ *89• )צר Mylnie Chołem zamiast młupirn, patrz Daniel 6. 18. J9°• צרח- Brakuie formy Hiphil. צבט Tu nadwerężył autor porządek alfabetyczny, bo ten wyraz powinien poprzedzić צבי , a w słowniku iego iest odwrotnie. To uchybienie zaszło także (zapewne przez prędkość) w Geseniuszu, a ia dla tego iedynie o tem wzmiankuię, aby przypominać, że nasz autor ciągle się stara sprawdzić nader pewne twierdzenie, że bes własney 85 rozwagi iedynie z Geseniusza urywkowo kopiiował; przyczem kalecząc i opuszczając rzeczy potrzebne i naśladowania godne, o omyłkach nigdy nie zapomniał, . צריה umieiętność, staranie, pilność z iaką co się roli, przykładność, gorliwość" Oto natłok znaczeń z których każde prawie dowodzi ostatniey nieznaiomości ięzyka Hebr: i pisma Stego. Wspomniony wyraz znayduie się tylko dwa razy ( i na iednem nawet nńeyscu) w caley Biblii, t. i. w IV ey X. M. r. 35. w. 20 i 22, (gdzie mowa iest o popełnieniu zaboystwa umyślnie lub przypadkowo) i znaczy iedynie: zasadzanie się (na życie czyie) lub umyślnie (odnosząc się do takiey okoliczności) . Nasz więc autor bierze umyślnie, zasadzenie się (na morderstwo) za umieiętność, przykładność gorliwość etc. צדק Brakuie formy Niphal. צהר Brakuie formy Hiphil. 192. צחר białość, niewinność" Aby okazać śmieszność niewinności naszego autora, dosyć mi nadmienić, że ten wyraz Hebrayski znayduie się tylko dwa razy w Biblii, t. i. w Ezechiel 27. 18 (iako imię przymiot, odnoszące się do wełny) a w Sędziowie 5. 10 (iako imię przymiot, względem oślic) i znaczy jedynie białość. Gdy więc, powtarzam, ów wyraz nigdzie więcey nie znayduie się, musial zatem nasz autor przypuścić że wełna i oślica także są niewinne. צילן « ציון ziemia sucha, spiekła ” Drugi wyraz Hebr. nigdy nie miał i'nie ma tych 86 Se znaczeń; iest on raczey imieniem własnem celniejszey części miasta Jeruzalimy, o czem nasz autor wcale nie wspomniał. ציץ etc, H. mrużył oczyma ” Znaczenie wcale niewłaściwe; powinno raczey bydź skrycie wyglądać albo patrzyć. Ten wyraz Hebr. znayduie się tylko raz ieden w całey Biblii, t. i. w pieśni Salom. r. 2. w. 9, gdzie mowa iest o patrzeniu przez kraty okna . ציצית włosy z przodu głowy, paysaki ” Blednie umieścił literę ’ po drugiey צ, o czem przekonać się można we wszystkich słownikach. Przyczyną, tego iest, iź ten wyraz wtem znaczenieu nie znayduie się w liczbie mnogiey ale tylko iako imię zbiorowe. Nie wiem także, co zmusiło autora do użycia gminnego wyrazu paysaki, który iak sądzę w żadnym słowniku polskim nie znayduie się. Czy wiadomo przynaymniey autorowi, źe iego (przez pospólstwo tylko używane) paysaki pochodzą od wyrazu Hebr. פאות peath * >94• □צלעות * צלעי stoły etc. ” Czemuż nie ławki, krzesła lub coś podobnego ? bo równie te iak stoły naszego autora, są tu wcale niewłaściwe. צמה Braknie formy Piel. צמיחת wycięcie, wygubienie ” Co za niesłychane i bałamutne odstąpienie od istotnego zna- czenia! Ten wyraz Hebr. znayduiący się tylko dwa razy (na iednem nawet mieyscu) w całey Biblii t. i. 87 St. w. III Xiędze Moyżesza r. 25. w. 23 i 30, znaczy jedynie.״ na zawsze, na wieczność (względem sprzedaży gruntów lub domów) Zobaczmy teraz, iak owe błędne znaczenia naszego autora zupełnie nadwereżaią myśl prawodawcy Bożego. Ten (w III. X. M. r. 25. w. 23) poleca w imię Boga לצמיחת והארץ לא תמכר , co istotnie znaczy, a ziemia nie będzie przedana na wieczność (ale podług nasz. auto, na wycięcie lub wygubienie). Daley zaś także (wiersz 30) mówi prawodawca względem kupna domu w mieście murowanem, że ieśli sprzedaiący w ciągu roku po sprzedaży nie wykupi go, wtedy לצמיתת לקנה אתו לדרותיו וקם הבית וכו. ów dom zostanie na wieczność własnością nabywcy i iego potomkow, (ale po- dług nasz: autora: ów dom zostanie na wycięcie lub wygubienie nabywey etc. ! ) • !94" צמת Braknie formy Niphal. Piel i HipJiil, צנע njiki, opadły był״ Znaczenia wcale dzikie; nie maią bowiem żadney styczności z istotnemi tego wyrazu znaczeniami, t, i, bydż skromnym, obyczaynym, uległym. — צנצנת naczynie etc, pierw. Arab. (צא ” Nie zgadza się z prawdą, bo ten wyraz Hebrayski, ma także pierwiastak Hebr. (a nie Arab.) צנן , w czem Lexikografowie zgadzaią się. Geseniusz ktory to samo powiada, dodaie tylko s. v. a. (abrewiacya znacząca so wie als, podobnie do) arab. צאן, ale nasz autor nie zrozumiawszy go, popisał się iak zwykle. — 88 — St. *95• צע!“ו Brakuie formy Piel. צעירה młodość, wiek młody" Nie wie autor zapewne, że ten wyraz Hebrayski ׳iest nayczęściey przymiotnikiem rodź, żeń, i znaczy młodsza-, zaś iako rzeczownik młodość raz tyłka ieden znayduie się w Biblii, t, i. I. X. M, r. 43. W. 33. צעק Brakuie formy Piel. צפוי etc. Dach miedziany ” Znaczenie niewłaściwe; powinno raczey bydź pokrycie z blachy. Szkoda że autor nie iest obeznany z pismem Stem, inaczey bowiem wiedział by .że ten wyraz znayduie się tylko 3 razy w Biblii, a szczególniey 2razy na iednem mieyscu (IV X. M. r. 16. w. 38 i 39) gdzie mowa iest o zrobieniu do ołtarza w świątyni Pańskiey pokrycia z blachy. צפיחית Błędnie punktacja; pod literę צ zamiast Szwa, powin. bydź Pathach, a w literze פ braknie Dagesz, iak w Biblii II X. M. r. 15, w. 31. J Kimchi w swoiein dziele Michłoł wyraźnie o tein mewi. Wspomnione uchybienie zaszło także w słowniku Geseniusza, zapewne przez omyłkę drukarską, bo Geseniusz odwołuie się do wyżey wyrażonego mieysca w Biblii; ale nasz autor który nigdzie do niey nie odwołuie się, wyieżdza i tu swoią rzadką wprawą w kopiiowaniu cudzych uchybień. צפיעות Opuścił tu autor pierwotnik t. i. צפע צפן — Brakuie formy Niphał i Hiphil. צפיל etc, p. arab. ציפעה ” Ja nie mogę i nie St. 89 chcę się chwalić Arabczyzną, lecz autorowi i w tein miejscu radzę, aby lepiey popatrzył w Geseniuszu, z którego arabskie wyrazy wypisał, bo zdaie mi się że w owym arabskim wyrazie iest inny porządek liter t. i. צפועה , צפדים Chald. ptaki" Błędnie litera ם na końcu, powinna bydź ן. Jeśli autor nie wie że w ięzyku Chaldejskim, liczba mnoga (w którey ten wyraz iest tu położony) oznacza się przez ן, niech przynayinniey dla przekonania się o swoim błędzie, zayrzy do Daniela r: 4. w. 30. gdzie wzmiankowany wyraz znayduie się״ *97• צפרן paznokieć etc. koniec ołowka ” Ostatnie znaczenie iest wcale niewłaściwe״ — — Wtem mieyscu autor zupełnie opuścił słowo (verbum) Hebrajskie צרח, znaczące krzyczeć (zgoryczą) które to ;słowo ma formę Kal i Hiphil. — צרי ,צרי drzewa balsamowe" Niech sobie autor tego da wyperswadować; powinno raczey bydź balsam z pewnego drzewa•, zgadzaią sit; na to w szyscy Lexikografowie i tłómacze Pis. Stego״ Litera ק *98• קבורה pogrzeb, grobowiec, nagrobek" Zkąd autorowi dostało się ostatnie niewłaściwe znaczenie? wszakźe w ięzyku Hebr: chcąc wyrazić 12 St: St: nagrobek, trzeba użyć 2ch wyrazów t. i. מצלת קכורה iak n. p. w. I. X. M. r. 35, w. 20• >98. זקבל Brakuie formy Piel, a forma Kal, w którey autor ten wyraz umieścił, nie znayduie się. כל – קבל-די Błędnie pod ק Chatafkamec zamiast Szwa iak wszędzie w Danielu i Ezdra. קבץ Brakuie formy Niphal i Pyal. יקבצאל też co_קבצאל ” Co za śmieszna nauka czyli rada ! nasz autor naucza że pierwszy wyraz קבצאל ma to samo znaczenie co קכצאל’ który drugi należy do inney poprzedniey litery י (j ) a tym czasem zapomniał że tam opuścił wcale tenże drugi wyraz יקבצאל. Ztąd idzie że nikt się przez naszego autora nie dowie o znaczeniu obudwóch wyrazów. Szanowni czytelnicy po tyle krotnein moiein powtórzeniu domyślą się zapewne przyczyny owego uchybienia, t: i: mechaniczue i cząstkowe ale bez ,wiadomości i rozwagi wypisanie z Geseniusza, który umieściwszy poprzednio pod literą ’ (j ) wyraz צאל □p wraz z iego znaczeniem, rnogl w tern tu miejscu krótko powiedzieć toż co, bo znayduiący się tu wyraz ma podobne znaczenie do tamtego. Prócz tego uchybił autor w punktacyi pierwszego wyrazu, bo zamiast Cere pod צ ma bydź Szwa, a pod literą א powinien bydź Cere. "!קד nachylic etc. ” Czemuż tu autor nie dodał potrzebney uwagi, że ten wyraz Hebr: znayduie się tylko w czasie przyszłym (a dopiero przez dotatkową literę ו na początku, może na- St: brać znaczenia czasu przeszłego). Bez tey uwagi autor wprowadza uczącego się w błąd, szczególniey zaś nie dotrzymuie słowa takiemu uczącemu się o iakim nadmienia w swoiey przedmowie na Str: IV; taki zapewne nie odgadnie że קרר odnosi się do wyrazu ויקד który napotykać będzie w Biblii. >99• קדיש Chald. święty” Błędnie Kamec ped lit: ק pow: bydź Pathach. □קד Piel etc: wyszedł na wiatr wschodni'' Trudno poiąć, a tein inniey odgadnąć, gdzie autor to dziwacznie skleione znaczenie czerpnął. Brakuie także formy Hiphił. קרם W tey postaci liter ten wyraz nie istnieie, chyba קדמה , o czem autor ni^ wspomina. Lecz i to uniewinjć się daie metodą obcinania rzeczy cudzych obok własney nieznaiomości. קדש Brakuie formy Hiphil ~~ קהה osłupiał luh oniemiał, zdumiał się, przytępił się” Niech autor sobie przypomni, że to słowo nie używa się i nie znayduie w Biblii, iak tylko w odnoszeniu się do zębów lub żelaza, a zatem żadnego innego (podług wszystkich Lexikografów) nie ma znaczenia, iak: przytępić się albo drętwieć. Wszakże nikt nie zechce przypuścić nauki autora, że można powiedzieć: żelazo lub zęby osłupiały, oniemiały, albo zadumiały się. Staranne moie szperanie aby doyść powodu owych niedorzecznych znaczeń żadnego prawie niemiało St; skutku; przecież co do iednego, a mianowicie oniemiać, nie mylę się podobno, kiedy sądzę że ono pochodzi od podobieństwa niemieckiego wyrazu stumpf ( iaki wtęm mieyscu autor widział w Geseniuszu) a stum, o którym kiedy słyszał. 200. קוא Braknie formy Hiphil. קוח Brakuie formy Piel. ~ קוט Braknie foriny Niphal i Hithpael. 201 קטל Chald׳. pa. pozabiiał ” Dwa Błędy; pod Iiterą zamiast Cere, powin; bydź Chirik. a litera ’ wcale niepotrzeba. patrz Daniel 3, 22. ,קטף Braknie formy Niphal. 2°2• קלל miałki, drobny, pokruszony był” J tu nie poymuię przyczyny tak niewłaściwych znaczen. Tamże” Piel, zhańbiony, przeklęty był” Autor znowu przypomina że nie zna różnicy między transit. czyli znaczenia form. Sam bowiem wskazuie formę Piel, a nie wie że własnością tey formy iest tu czynna; powinien zatem, był przetloniaczyć. zhanbił, przeklinał Wreście opuścił formę Hithpael. 7קלע Brakuie formy Piel. קלעים kobierce” Błędnie Pathach pod ל zamiast Kamec. 503. קמץ Błędnie Cere pod מ, powin. bydź Sogoł. קנ ם komorki, dziuple schronienia” Na ostatnie znaczenie może się tylko zdobyć taki, co zbyt mało posiada ięzyk Hebr. a nie iest obeznany z Historyą Stą. Wspoinniony wyraz znayduie się raz 93 St. tylko w caley Biblii, t. i. I. X. M. r. 6, w, 14. gdzie Bóg przykazał Noemu zrobić w korabie przegrody czyli komorki mieszkalne (ale bynaymniey iak się autorowi spodobało schronienia dziuple t. i. wydrążenia w drzewach spróchniałych). 203. קנא forma Kał przez autora podana nie istnieie, braknie zaś formy Piel. קנח Brakuie formy Hiphil. 204• קפץ ściągnął etc. zmiął ” Po iakiemu to ostatnie znaczenie ?! קצה przeciął, uciął, odgryzł ” Ostatnie znaczęnie należy tu do rzędu barbaryzmów rządkich, bo ten wyraz Hebr: nigdy nie miał i nie ma takiego znaczenia. Już drugi raz *) częstuie nas autor nie na swoiem miejscu ułubionem sobie odgryść. Braknie tu także formy Piel i Hiphil. □רצוי Błędnie Cere pod צ powin. bydź Kamec. , קרא Brakuie formy Pyal. קרו ם topor, p. Arab. קרזם ” Nasz autor produkuie tu nowy sposób skrócenia rzeczy cudzych. Dam go poznać szanownemu czytelnikowi, ale że przedmiot tyczy się ięzyka arabskiego, winienem na sam przód powtórzyć co wyżey iuż oświadczałem, że ia ięzyka arabskiego nie znam, lecz odbywam inoie porównania za pomocą listy alfabetyczney ięzyka arab, i Syryackiego, na czele słownika Geseniusza znayduiącey się, z którey to St, י listy każdy podobny mnie nieuk w ięzyku arab; korzystać może. Rzecz więc tak się ma. Geseniusz przy owym wyrazie Hebr. קרדם, dodaie w nawiasie dwa wyrazy Arabskie, tege samego znaczenia, i maiące podobieństwo do wspomnionego dopiero wyrazu Hebrayskiego, iako to (קדום oraz כרזם) Lecz nasz autor chcący się popisać nową metodą skrocenią, przerobił owe dwa wyrazy arabskie na ieden, skleiwszy pierwszą literę ק drugiego wyrazu z ostatniemi 3ma literamiרזם pierwszego wyrazu. Niech teraz szanowny czytelnik osądzi, czy taka latanina zasługuie na oklaski. 206. קרח Brakuie formy Hophal. קרח lód׳,- kryształ” Pod literą ק powin. bydź Segol zamiast błędnego Szwa, bo nigdzie nie masz tego wyrazu z taką punktacyą. Nadto opuścił autor główne tego wyrazu znaczenie, t. i. zimno, n. p. I X. m. r. 31, 40, Jerm. 36, 30. קרח lód, grad" Czemuż tu autor nie dodał, żc ten wyraz Hebr. iest także imieniem własnem rodź. męzk. 1 Bez tey wiadomości uczący się napotykaiąc w Biblii ów wyraz iako imię własne, daremnie silić się będzie nad dochodzeniem sensu w mniemania że ma przed sobą iedynie lód lub grad. קרסים uszka, rączki do trzymania naczynia ” O ile drugie znaczenie iest w tern mieyscu aź zanadto dzikie, o tyle pierwsze okazuie nieświadomość i brak wszelkiey rozwagi. Wspomniony wy- י—• 95 St. wyraz Hebr: znayduiący się tylko w 11 X: M. kilka razy, nic więcey nie znaczy iak haczki, które potrzebne były do spoienia pętlicami zaopatrzonych opon W świątyni czyli przybytku Pańskim. Niech teraz kto odgadnie iaką naszego autora rączki do trzymania naczynia maią styczność z oponami czyli dywanami. I 7״ג• ete. Niph. etc. zbity zsiadły był ” Obadwa te znaezenia są tu wcale niepoięte. Litera ר ראה uyrzał ” Zapewne autor nie wie, bo nie umieścił, że ten wyraz Hebr: iest także nazwiskiem pewnego gatunku ptastwa; o czein przekonać się można w V X. M. r. 14, w. 13. Brakuie tu także formy Pyal i Hopkal. רביעית czwarta” Opuścił dodatek, żeten wyraz znaczy także część cwarta. רגן Braknie formy Niphal. 2*<• רדה Braknie formy Piel. 213 רד(״ Opuścił for: Piel Pyal i Hiphit. רהב Opuścił formę Niphal. יחל Błędnia Patkach pod ר zamiast hapiec. רהף Piel, poruszył się” To słowo ma także formę kał którę autor opuśeił. Niech dla przekonania się zayrzy do Jeremiasza 23, 9. 2*4• רחצה miednica, wanna” Aby dać poznać śmieszną niedorzeczność łych znaczeń, dosyć — 96 — St. mi nadmienić, iż wspomniony wyraz Hebr: znaydii- ie się w Biblii tylko dwa razy na iednem mieyscu, t. i. w Pieśni Salom.• r. 4, w. 2. i r. 6. w: 6, gdzie mowa iest (sposobem porównania) o wychodzącćy z pławiska (oto istotne znaczenie tego wyrazu) trzodzie owiec, którym nasz autor użycza do jlawienia miednicy i wanny ! Nie dopuścił by się autor tey śmieszności, gdyby (acz nieobeznany z Pis. Stein ) wiedział, że miednica i wanna, oddaie się w ięzy ku Hebr. przez dwa wyrazy t. i. םיר רחץ , iak n. p. w Psalmie 60. w. 10, oraz 108. w. 10. 214• רהץ Ch., zaufał,powierzył,wyznał” Ostanie znaczenie iest wcale niewłaściwe, bo to słowo znayduie się tylko raz ieden w Biblii t. i. w Danielu r. 3. w. 28, i może się tylko tłomaczyć przez zaufać. “ !רטפע Dwa. Błędy; powinien bydź pod ט Chataf* palliach zamiast błędnego Palliach, a pod r Palliach zamiast błędnego Kamec. «16. רמה Błędnie Palliach pod מ zamiast Kamec, רבים Brakuie formy Niphal. רמס Brakuie formy Niphal 13*7 Opuścił formę Piel. 217* רעה Opuścił formę Hithpael. 219• רצד To słowo nie znayduie się, iak ie autor umieścił, w formie kal, ale tylko (i to raz tylko ieden, Psalm 68, 17) wfor. Piel którę on opuścil. St. 2,9: רצח Brakuie formy Niphał i Piel. רצץ Brakuie formy Piel i Hiphil. x20• רקדBrakuie formy Piel. רקח Brakuie formy Hiphil. , רקם Opuścił formę Pyal. יקע Opuścił formę Hiphil. רשע Brakuie formy Hiphil. - רששPoel, roztopił, zniszczył, w niwecz obrócił " Pierwsze znaczenie iest wcale dzikie, bo to słowo we wspoinnioney formie znayduie sie w Biblii tylko raz ieden, t. i. w Jerem. 5, 17, gdzie sie mówi o zniszczeniu miasta warownego. Wiec nasz autor naucza że można roztopić fortecę. רהח Brakuie formy Hiphil. Litera ש 221 שבע Braknie formy Piel. שדזרנים półxięiyce, ozdoby niewieście ” Czemui to podobało się autorowi wyłącznie niewiasty temi ozdobami obdarzyć ? Wszakże gdyby był obeznany z Bibliią, wiedziałby że w Sędziowie r. 8, w. 21, i 26, wyraźnie mowa iest o tychże samych ozdobach noszonych przez mężczyzn, a nawet przez wielbłądy. 224• שכירה Błędnie Pathach pod literą ש, zamiast Szwa. »*4 משכיל •־“ שכל w drugim wyrazie brakuie znaku dagesz w literze . כ שכל — •umysł, rozum etc. ” Czemuż opuścił tu autor takiż wyraz Hebr. z punktacją Cere pod ש» który to same ma znaczenie i nayczęściey nam się w Biblii nastręcza, zamiast co tenże wyraz z punktacyą przez autora tu podaną, znayduie się tylko 5. razy wcałey Biblii. Patrz Kimchi w dziele Michłoł for. • פעל שכר — Brakuie formy Nipkal. שמלי i: שמלית lewy, a ” Każdy z tych dwóch wyrazów Hebr. pozbawił autor litery א po literze מ. 225 שק Opuścił pierwotnik שקק . 225: שיי"יד Mylnie Pathach pod ך, powin. bydź Kamec שרף Brakuie formy Niphal i Pyal. Litera ש 2*7 שאה Brakuie formy Niphal. 2*8. שבח .שבח Pierwsze słowo mylnie umieścił w formie Kał, która tu nie istnieie, co zaś do drugiego wyrazu, podobno autor nie wie bo uie umieścił, że to nie iest wyrazem Hebrayskim ale Chaldeyskim. Trzeba było lepiey patrzyć w Geseniuszu, który wyraźnie o tern mówi. שבט etc. żerdz miernicza dziesięciostopowa " St. Nasz autor pragnąc zapewne dowieść że wie ile stóp zawiera w sobie żerdź miernicza czyli pręt, śmiało sobie tu doda! dziesięciostopowa. Dziękuiąc mu za tę wiadomość, pytam się, gdzie tego doszedł, że wspomniony Hebr. wyraz שבט znayduiący się wielokrotnie w Biblii w innych wcale znaczeniach, który w trzech iedynie mieyscach (a to nawet podług zdania niktórych tylko wykładaczow) może mieć sposobetn przenośni, znaczenie iakowey miary, gdzie mówię doszedł aby tenże wyraz miał znaczyc miarę dziesięciostopową '? Bez ducha prorockiego niemożna podobney wiadomości osięgnąć, bo nie ma nigdzie naymnieyszego o tern śladu. » שבט Mylnie Pathach pod ב powin. bydż Kamec. i 229.זבע Brakuie formy Niphal, w którey wspomnione słowo zawsze się znayduie i używa. — שבת spoczął, ustał, przestał, przerwał pracę, świętował, — przestał" Czemuż tu autor dwa razy umieścił wyraz przestał?, i czemuż przed drugim położył pauzę — która u niego wskazuie inne znaczenie*. wszakże drugi przestał z tych sa- mych co pierwszy składa się liter ! Szanowny czytelnik zapewne nie odgadnie tego dziwactwa bez następniącego obiaśnienia. Oto nasz autor widząc że Geseniusz wśród innych znaczeń wspomnionego wyrazu Hebr. umieścił dwa razy niemieckie aufhören, ( przestać) naśladować go chciał,i musiał bo uważał że Geseniusz toż powtorzenie różnemi oznacza cyframi dla różności znaczenia. Lecz St. kiedy Geseniusz przy pierwszem aufhören (przestać) dodaie zu thun {czynić albo działać') a przy drugiem aufhören (przestać) dodaie zu seyn, ein ende nehmen (bydź, t: i: zniknąć) nasz autor przez nieznaiomość ięzyka Hebr: a podobno i niemieckiego, uważał te dodatki za niepotrzebne; przez co uczącego się w ciemność pogrąża. Gdyby był dobrze obeznany z Pismem Stem, wiedziałby ze iuż w Iey z 5u Xiag Moyż, znayduie się to słowo kilka razy, gdzie w niektórych mieyscacb znaczy tylko przestać czynić, a gdzieindziey tylko przestać bydz. 229 שבת ustanie ” Autor nie wie bo nie wzmiankowal, że ten wyraz Hebr. znaczy także siedzenie, pochodząc od pierwiastka שב’. A że i pod literą י (do którey wzmiankowany dopiero pierwiastek należy) ów wyraz pochodny opuścił, zkądże więc uczący się otem znaczeniu dowiedzieć się ma '? שבתון) spoczynek, szabas wielki t. i. w który i święto przypada ” Tu autor chciał się popisać doświadczeniem, a zwykłą sobie łatwością fałszywą utworzył naukę. Podług niego ów wyraz Hebr: znaczy iakieśmy widzieli szabas wielki t. i. taki w który i święto przypada," tym czazem tenże wyraz używany iest w Piśmie stem a) w znaczeniu iedynie szabasu (soboty) bez innego święta, b) w znaczeniu innego święta bezszabasu. Chcącego się o tern przekonać odsyłam względem znaczenia pod lit. a. do II X: M. r. 16. w. 15, r. 35. w. 2, a względem znaczenia pod lit. b. do III St X. M. r. 23. w. 24, 31 i 30. שגל Brak. for. Niphal i Pyal. שדים panowie, bogowie, złe duchy, czarci ” Nie wiem zaiste, dla czego autor wyieżdza tu i to na samym początku (co zwykle w slownikach iest głównem / znaczeniem” panowie" . Atoli istotne znaczenie tego wyrazu iest: bożkowie pogańskie czyli raczey demony, złe duchy, czarci" Lecz uczący się ięzyka Hebr. z słownika naszego autora będzie podług niego upoważnionym oddać polski wyraz panowie przez ־שדים, i tern samem z, panów zrobi, bałwany, demonów, złe duchy i czartów. שדמה Błędnie Segoł pod ד powin. bydź Cere. ?שדף przypalił, wiatr południowy osmalił, opalił zboże" Już też to nad wszelkie spodziewanie żle się klei autorowi, gdziekolwiek niby z obiaśnieniem występuie. Któż mu doniost że znaczenie wspomnionego słowa odnosi się do wiatru południowego? J czy nie zrobił by lepiey, gdyby po prostu był mówił o wietrze?1. Wszakże w piśmie Stem w3ch mieyscach ( t. i. 1. X. M. r. 41. w. 6, 23, i 27) gdzie ów wyraz znayduie się,wyraźnie mowa iest o wietrze wschodnim. Przeczieź i Geseniusz powiada Ostwind, a nasz autor ( który z tamtego wypisał) miałże by iuź tak mało rozumieć ięzyk nięmiecki aby niewiedzieć różnicy między ost (wschód) a süd (południe) ? ! שוה Brak.- forny Piel. 102 St. ־ 232 שושנה שושןlilia” Opuścił autor wyraz שושן ( t. i. pierwsza ש z punktacją Chołem zamiast młupim, a druga ש z Kamec zamiast Pathach) który częściey w Biblii napotykamy i który to samo ma znaczenie. W drugim zaś wyrazie שושנה mylnie umieścił pierwszą literę ש z punktacyą młupim zamiast Chołem iak wszędzie w Biblii. W tern mieyscu mogę się autora zapytać, czemuż Boża ta kwiatów królowa tak niewinnie iego niełsce podpadta, że ani tu ani przy wyrazie חבצלת (który także przetlómaczył lilia) nie zechcial naśladowaó innych Lexikografów, a nawet przekładaczów Biblii, którzy (iedni pierwszemu, inni drugiemu) przynaymniey iednemu z wspomnionych dwóch wyrazów Hebr. nadaią znaczenie róży. Ocierniach i kolcach nasz autor w swoim słowniku nie zapomniał, a o róży żadnego nie ma śladu. שחה Brak, formy Niphal, Hiph. i Hithpael. שחט zamordował, żalił, udusił ” Ostatnie znaczenie iest tu wcale dzikie (ho udusić oddaie się w ięzyku Hebr.- innem zupełnie słowem, t. i. przez חנק) zaś główne znaczenie zorznąć, autor przez niewiadomość całkiem opuścił. שהה Braknie formy Hiphil. >34. שטח Brakuie formy Piel. שטים Błędnie Pathach pod י ש powin. bydź Kamec, iak w Ezechiel r. 27, w. 8 .26 י שטף — Brakuie formy Pyal. St. !34: שטר Błędnie Segoł pod ט zamiast Cere. 135• שיר Braknie formy Piel i Hophal. שית Braknie formy Hophal. *— שכח zapomniał*' tak iest zapomniał autor o formach Niphal i Piel. שכל Brak, formy Hiphil שכלל obacz כלל ” Znowu dziwactwo nader śmieszne; autor nie tlómaczac tu wyrazu שכלל, odsyła uczącego się do innego poprzednio na stronicy 95. w swoim słowniku znayduiącego się Wyrazu כלל , a tym czasem tam źadney wzmianki o tym tu wyrazie שכלל nie uczynił. Ztąd idzie, że iesli on nie wie, uczący się tein pewnity nie będzie wiedział znaczenia wspomnionego wyrazu. Już się prawdziwie nudzę owym iednostaynym, ale dla obiaśnienia czyli wskazania przyczyny podobnych niedokładności potrzebnym dodatkiem, że niewinny Geseniusz był prawie wszędzie powodem tego. Nasz autor i w tein tu miejscu, widząc że Geseniusz odsyła do poprzedniego wyrazu כלל, był kontent, że bez trudności naśladować go może. Lecz sam niestety zapomniał że przy tymże poprzednio umieszczonym wyrazie כלל (do któregoodwołuie się) zwykłym sobie trybem obcinał Geseniusza i wypuścił to co Geseniusz mówi o wzmiankowanym tu wyrazie שכלל. *37• שלח Brakuie formy Pyal i Hiphil. 101 237 שליש pierw. שלוש Mylnie bo niepotrzebnie wzbogacił drugi wyraz literą ו . 238. שלך Braknie formy Hophal. שלכת etc. drzwi świątyni etc. ” Nie zgadza się z prawdą, była to raczey brama. Patrz Chronica I r. 26, w. 16. 241. שן Opuścił pierwiastek, t. i. שנן שנא etc. sen" Znowu opuścił pierwiastek, który iest .ישן שנה — Brak, formy Pyal. שנן etc. Piel powtórnie wpadł" Już to niezliczone razy powtórnie wpadl autor w podobne iak tu niesłychane dziwactwo; niemożna wprawdzie poiąc, gdzie czerpał tak niewłaściwe znaczenie, ale niewiadomość za wszystko odpowiada. *42• שמם Braknie formy Niphal. שען To słowo nie istnieie wpodaney przez autora formie Kał, lecz tylko w formie Niphal, którę autor opuścił. 243• שפי J tu opuścił pierwiastek t. i. שפה, Jak widać, ku końcowi dzieła częściey napotykaią się takie uchybienia i bardzo naturalnie (!) Jm odlegley od przedmowy (w którey autor to umieszczanie przez siebie pierwiastków za szczególną swego dziela wystawia zaletę:) tein bardziey o tem zapomniał. שפל Brak, formy Niphal i Pyal. שפן mysz polna, mysz górna" porow. arab. שפן przebiegły, chytry" Podług wszystkich Le- Lexikografów i tłumaczów Biblii wspomniony wyzey Wyraz Hebr. znaczy królik, Jłownieź Geseniusz nie zaprzeczaiąc tego znaczenia, wynurza nowe ieszcze zdanie, iz to może bydź mysz górna i dodaie porów. - arab. שפן przebiegły, chytry ” Nasz więc autor opuszczaiąc znaczenie powszechnie przez wszystkich Lexikografów i poważnych więzyku łacińskim, niemieck: polskim i. t. d; tlómaczów Biblii przyjęte, chwicil się domysłowego zdania Geseniusza, i iakoby jedynie pewne podaie ie uczącemu się, bez wzmianki naWet o powszechnem. Uczynił to prawda nie bez przyczyny, bo pragnął wyjeżdżać arabczyzną, lecz cóż na tern zyskał, kiedy iak uważamy i iuż z pewnością wiemy, że on iak wszędzie, tak i tu ową arabczyznę z cudzego wykopiiował dzieła. 244• שפתים Błędnie Kamec pod פ zamiast Pathach, a litera ת powinna mieć znak Dagesz iak Wszędzie w Biblii. — שצף wezbranie, gwałtowność etc. pierw. Arab. שטף , twardy, mocny był" Autor nie zrozumiawszy Geseniusza, nadał teinu Wyrazowi Hebrayskienni, pierwiastek Arabski. Geseniusz inaczey powiada, t.i. że ten wyraz Hebr. iest podobnym (z liter) do innego wyrazu Hebr. !שטף i ma równe z nim znaczenie, t.i. rozlanie się, wezbranie, albo (dodaie Geseniusz) wywarcie (gniewu) iak w Arab, wyraz שטף który znaczy silność, twardość”. Niech teraz znawca osądzi sposób skrócenia, czyli zawikłania naszego autora. St. , 244• שקל zważył etc. mierzył ciężar” Nie rozumiem iak się ciężar mierzy. שקץ obrzydliwym był” To słowo w formie P. (piel) iest zawsze transitif, a zatem powinien byt autor powiedzieć; uznać albo sprawić (co) obrzydliwym ” . שקק Brakuie formy Hithpael. 245• שקר Brakuie formy Piel. שרבית Mylnie umieścił w literze ב znak Dagesz. Autor temu niewinien, bo wiernie wykopiiowat błąd drukarski z słownika Gegeniusza. Niech dla przekonania się zayrzy do Biblii, t i. do xięgi Ester, tam kilka razy znaydzie ów wyraz z ב lenis. 246. שת tył, pośladek, siedzenie ” Bardzo zgrabna metamorfoza ! Nasz autor z siedzenia etc. etc. (przez fałszywą punktacyą pod lit. zrobił słowo znaczące ” dał, użyczył ״ Znaczenia zaś przez autora podane, odnoszą się iedynie do wyrazu z punktacyą Cere pod ש , patrz Izaiasz r. 20, w.4. Litera ת 247• תאetc. sypialnia, łoże” Nie zgadza się z prawdą, gdyż wyraz ten znayduiący się kilka krotnie w Ezechielu (rozd. 10, i 41 ) znaczy tylko komory lub celle, iakie urządzone były przy kościele Jerozulimskim i różne miały przeznaczenia* 247• תאב etc. תאוה żądza” Tu błąd i zawiklanie razem się zeszły. Drugi wyraz który autor umieścił tu iakoby pochodny od St. pierwszego, ma inny wcale pierwiastek t. i. אוה. Zapomniał zaś o istotnym pochodnym האבה , ktorego uczący się tu nie znayduie, a ieśli napotka w Psalmie 119. w. 20, obcy mu się wyda. Co nayzabawnieyszego, że autor nieco niżey na tey samey stronicy w swoim słowniku, powtórnie umieścił wyżey wzmiankowany 4 literowy wyraz תאוה i położył obok niego pierwiastek אוה , *47 תאנים תאניה etc. pierw. אנה” Znowu błąd i za- wikłanie! pierwiastek אנה nie może się odnosić (iak się autorowi spodobało) do obudwóch poprzednio położonych wyrazów, gdyż drugi wyraz תאנים ma inny wcale pierwiastek który autor opuścił, t. i. ־,און w czem wszyscy Lexikografowie zgadzaią się. Trzeba było lepiey patrzyć w Geseniusza. 248• תבל etc: pier. Arab. בלל ” Czemuż koniecznie Arabski? Czy autor nie wie że ten pierwiastek iest także Hebrayskim i Sam Geseniusz umieścił tenże wyraz בלל iako pierwiastek Hebrayski, i tylko dodaie że i w ięzyku Arabskim podobny istnieie pierwiastek. — תהו czczość, próżność, obszerność'' Znaczenie trzecie iest czczeni i próżnem, bo nigdzie nie ma o niem śladu w Biblii, lubo ten wyraz Hebr. wielokrotnie w niey się znayduie. Połączenie tak sprzecznych sobie znaczen iest szczególnym i błahym pomysłem; nie wiem czy istnieie iakiś ięzyk, - w którym by ieden wyraz oddał tak dalekie od siebie znaczenia, iakiem iest czczość i obszerność. ■׳׳״ St. 249• תהפכות Mylnie Chatafpathach, pod ה zamiast Szwa, a w literze פ powinien bydż Dagesz. תולדות ־־־ etc. rodzice " Znaczenie wcale niewlaściwe, 250, תוצאות wyiście, drzwi, mieysce zkąd co wychodzi etc. wyprawy woienne ” Ostatnie znaczenie iest tu tak dzikie, że nawet poiąć niemozna co było powodem tego. תור turkawka etc. krążek, koło” J te dwa ostatnie znaczenia są szczególnemu barbaryzmami i mogą iak wszelkie inne w ninieyszey recenzyi wytknięte, stać się przyczyną równie błędnego iak śmiesznego tłómaczenia testu Bibliinego. תחבולות ,תחבלות stery, rudle, właści: okrętowe" Znowu dziwactwo nader rządkie! Ow'e wyrazy Hebr. znaczą istotnie, porada, rozsadek, dowcip, sztuka rządzenia, ale nigdy i nigdzie nie mogą bydź nazwiskiem iakichkolwiek bądź narzędzi okrętowych. Język Hebr. ma wcale inne wyrazy na stery rudle i. t. p. Prócz tego braknie w drugim wyrazie w literze □ znaku Dagesz, תכלת Błędnie Segoł pod כ, powin: bydż Cere. תלג Ckald. śnieg, po Hebr שלך” Śliczna nauka! nie poymuię iakie powinowactwo ma ów wyraz Chaldeyski z wyrazem niby Hebrayskim שלך, który nigdy nie istniał i nie istnieie z taką punktaeyą w ięzyku Hebr: Przypuszczaiąc nawet ze zamiast dlędnćy przez autora polożoney punktacyi, — 109 St. miała bydź inna, lecz wtedy, ten wyraz znaczył by iako słowo rzucić, albo nazwisko pewnego rodzain ptaków, a zatem i w takim razie dziwna by była styczność z śniegiem. .252 תלה Brakuie formy Piel. *53!תמה Błędnie pod ת Kamec powin.־ bydż Pathach, — תם Ckald. tam, por. Hebr. שם Niech sobie autor da wyperswadować ! Nie ma Wcale w ięzykn Chaldejskim tego dwuliterowego wyrazuתם (w znaczeniu tam ) ale iest raczey 3־ literowy wyraz תמה . Nie trzeba było obcinać Geseniusza, który wyrażnie mówi że tylko תמה znayduie się w ięzykn Chaldejskim. Dla lepszego przekonania, niech zayrzy do Ezdrasza r, 5, w. 17, r. 6. w. 1, 6 i 12. תמה Brakuie formy Hithpael. 256 תפינים Błędnie Szwa pod ת powinien bydź Szuryk, iak w 3, X; M: r. 6, w. 14. תפל Niezłomne, bez smaku, niedorzeczność ” Nietylko bez smaku ale nawet dzikie wydaie się tu pierwsze znaczenie, niezłomne ” A że wyraz ten nie może tu mieć mieysca w słowniku naszego autora, ja więc na końcu pozwałem go sobie użyć w zapewnieniu, ze równie ta uwaga iak Wszelkie inne, ninieyszą recenzyą obięte, są zasadne i niezłomne! Zamykaiąc pracę tak przykrą, oświadczam, że czas i wzgląd na koszta druku, nie dozwoliły mi zapuszczać się w inne ieszcze kryiowki błędów zrecenzowanego słownika. Jakoż wiele ieszcze w nim takich pozostało, których nie wykazałem, a które znawca rzeczy łatwo dostrzeże. Pomimo tego mniemam, że liczba przeszło siedmiuset artykułów zawieraiących w sobie przeszło 900 błędów iest aż nadto dostateczna skazowką do osądzęnia iakiegokolwiek bądź płodu literackiego. Lube błędów ninieyszą recenzyą obiętych, niczem uniewinić nie można, iak szczerem wyznaniem nieznaiomości, iednak gdyby się autorowi albo komu innemu odpowiedzieć na nie spodobało, wtedy uprzedzam, że w podobnym względzie nikt nie przyimuie odpowiedzi ogolney, sposobem deklamacyinym wystawić się mogącey. Tak znaczna liczba szczegółów a zwłaszcza w materyi Lexikograficzney, koniecznie wymaga, albo szczegolowey na każdy z osobna wytknięty błąd odpowiedzi, albo, co się zdaie bydź skuteczniejszem, wzmiankowanego z szczerą skruchą wyznania. Deklamacje zaś powtarzam, lub inne wybiegi literackie, w tak ważnym przedmiocie naukowym, na nic się nie zdadzą. Co do mnie, słodką znayduię nagrodę za mozolną tę pracę w przekonaniu: że ochroni uczoną klassę szanownych rodaków moich a zwłaszcza młodzież polską poświęcaiącą się filologii wschodniej, od przygotowaney dla niey zaprawy błędów nader szkodliwych, bo obok kaleczenia ięzyka starożytnego, na błędne tló- tłómaczenie słowa Bożego wpływ maiących. Niemniey, że zasłoni drogą naszą literaturę Polską od pocisków cudzoziemskiego urągania, iakoby przytulała do łona swego utwory naypoślednieysze. Nadto, spodziewam się, że uczeni rodacy, którzy zapewne cznią potrzebę starannieyszey iak dotąd uprawy obszernego pola krytyki w mowie oyczystey, zechcą policzyć pracę moią w poczęcie innych podobnych recenzyy, tworzących straż i przestrogę: aby nieswiadomi nie ubiegali się za autorstwem. Nie mnogość plonów, ale prawdziwa ich wartość stanowi zaletę i świetność iakieykolwiek bądź literatury. Wciągu recenzyi, ,wyrywały mi się czasem z pióra wyrażenia nieco twarde, lecz prawdziwy znawca równie starożytney iak wzniosley Hebrayczyków mowy, żnaydzie, że wytknięte w podobnych mieyscach błędy, wzniecają na przemian i wzruszenia pocieszne i oburzenie; tych zaś dwóch uczuć potęga, krusząc więzy pobłażania, iedne tjlko obręby przyzwoitości ma za nieprzebyte. Powtarzaiąc, oczem w wstępie inż wspomniałem, że autor wzmiankowanego słownika umieścił w nim listę błędów Hebr. kilkunastu, nadmieniam, że te nie Wchodzą do liczby owych przeszło 900. przezemnie Wytkniętych uchybień. Patrząc na wspomnioną dopiero przez autora podaną listę błędów', sądzić by wypadało, że żadnych iuż w dziele nie zostało, bo autor w iednem szczególniey mieyscu, chcąc dać dowód, że nayściśleyszą zachował skrupulatność w dochodzeniu i sprostowaniu zaszłych błędów', raczył wskazać ” że na stronicy 19ey (swego słownika) w wierszu 22 zapomniał po wyrazie את umieszczyć przestanek, czyli komę” Tym czasem to oko tak śledczej tak troskliwe o iedną i nawet nie bardzo potrzebną komeczkę, nie dostrzegło prawie tysiąca sterczących błędów, których większa część odznacza się nieznaiomością oryginalną. Wreście przy tey sposobności, niech mi wolno będzie dodać uwagę ogólną (która, bodayby trafiła do przekonania tych, których obchodzić powinna! ) ze ci wszyscy co zaymuią się materyą małćy tylko liczbie uczonych znaną; skoro mierną albo wcale szczupła posiadaią znaioniość przedmiotu który niby dla powszechnego użytku, a w rzeczy samey dla wlasney sławy drukiem oglaszaią, że Ci, obok niesumiennego postępuwania przez rozmyślne narzucenie innym błędnych nauk i zasad, iawnie się ieszcze wydaią z nagannem lekceważeniein narodu, dla którego piszą; bo acz czuią swoią mierność, mniemaią go bydź tak nikczemnym, że można go częstować plewą i kąkolem, zamiast posilnego ziarna. Rownie szkodliwe chociaż mniey naganne są podobne prace innych, co przez nieświadomość i samolubstwo , własnego nie znaią ograniczenia, a namęczywszy się nad skleieniem z cudzego inateryalu, niezgrabney lepianki, mniemaią się bydż twórcami okazaley piramidy, chcą aby się iey dziwić, aby z niey brać wzory. Jeśli pierwszych szkodliwą śmiałość, iak drugich zarozumiałość, powściągnąć wypada, daleko silnieyszego potrzeba hamulca tam, gdzie dumne uprzedzenie towarzyszy nieznaioiności rzeczy i siebie samego. KONIEC